Page 20 - Coğrafya 12 | 1.Ünite

BİLDİĞİMİZ HAVALARIN SONU: KÜRESEL İKLİM DEĞİŞİMİ
saat

1. Yaşadığınız yerdeki hava şartlarının ortalamaya göre daha sıcak ve kurak olması günlük hayatınızı
nasıl etkiler? Düşüncelerinizi paylaşınız.
2. İklim değişimi nedeniyle nesli tükenme tehlikesi içinde olan canlı türlerini korumak neden önemlidir?

2 1 Doğa ve Değişim

Dünya yaklaşık 4,6 milyar yıl önceki oluşumundan beri sürekli değişim hâlindedir. Değişim, doğadaki
işleyişin ve sürekliliğin yasasıdır. Levhaların hareketi ile kıtaların ve dağların oluşumu, yeryüzünün sürekli
şekillenmesi, hava olaylarındaki günlük farklılık, iklim şartlarının değişmesi, su ve tüm yaşamsal madde-
lerin bir döngü içinde yenilenmesi ile canlıların büyüme ve gelişimi doğadaki değişimin örneklerindendir.

Doğadaki değişimler arkalarında izler bırakır. Bilim insanları zamanımıza kadar gelen izleri araştırarak do-
ğal sistemlerin geçmişteki işleyişini anlar ve benzer değişimlerin sonuçları hakkında öngörülerde bulunur.
Yer kabuğundaki faylardan depremselliğe, fosillerden geçmişte yaşayan canlılar hakkındaki bilgiye, eski
bir selin getirdiği alüvyonlardan selin etkisine ulaşılabilir.

Bir doğal sistemdeki değişim diğer doğal sistemleri ve insanları etkiler. Bazen de insanlar, yeryüzündeki
faaliyetleriyle doğayı değiştirir ve doğal sistemler üzerinde etkili olur.

Denizden Kopuş: Efes Antik Kenti
Batı Anadolu’da kurulan ve kendi döneminde dün-
yanın en gelişmiş yerleşimlerinden biri olan Efes Efes
Antik Kenti, zamanının en önemli ticaret limanla- Antik
Kenti
rından biri olmuştur. Küçük Menderes Nehri’nin Ege
getirdiği alüvyonlarla dolan ve denizle bağlantısı Denizi
kesilen liman tüm çabalara rağmen kurtarılamamış- 0 700 m Antik liman
tır (Görsel 2.1). Kent, limanın dolmasıyla ticari öne- Denizin eski alanı ve kıyı çizgisi
mini yitirmeye başlamıştır.
Görsel 2.1: Efes Antik Kenti limanı ve eski kıyı çizgisi

Çöle Dönen Aral Gölü

Orta Asya’daki Aral Gölü’nü besleyen akarsular, Sovyetler Birliği döneminde pamuk tarlalarının sulanma-
sında kullanıldı. Kaynaklarından yoksun kalan göl hızla küçüldü (Görsel 2.2). Kuruyan göl, yerini kumlu,
tozlu bir göl tabanına bıraktı. Rüzgârlar bu tozları etra-
fa taşıyarak tuzlu kumlara sahip yeni bir çölün ortaya
çıkmasına yol açtı. Kalan göl sularının aşırı tuzlanması,
göl ve yakın çevresinde yaşayan canlıların yok olması-
na neden oldu.

Gölün kurumasının bölge insanları üzerinde de olum-
suz etkileri oldu. Uçan tozlar insanlarda solunum hasta-
lıklarına yol açtı. Gölde gemi ulaşımı ve balıkçılık sona
erdi. Tarım alanları tuzlu kumlarla kaplanarak verim-
sizleşti. Bölgenin yaşanmaz hâle gelmesi ve ekonomi-
nin çökmesiyle yerleşimler terk edildi. Görsel 2.2: Aral Gölü’nün 1989 ve 2017 yıllarına ait uydu
görüntüleri

30