Page 21 - Coğrafya 12 | 1.Ünite

saat

2 2 Küresel İklim Değişimi

İklim; atmosferin jeolojik olaylar, yer şekilleri, sular ve canlılarla sürekli etkileşim içinde bulunduğu kar-
maşık bir sistemdir. İklim şartları; yörünge ve eksen eğikliğindeki değişim, levha hareketleri, volkanik
patlamalar gibi doğa olayları nedeniyle değişim geçirme eğilimine sahiptir. Doğal süreçlerin neden olduğu
iklim değişimi, uzun bir zaman dilimi içinde yavaş yavaş gerçekleşir. Değişimin etkileri ise binlerce yıllık
bir süre içinde gözlenebilir. Yavaş gerçekleşen bu süreç, canlıların büyük bölümünün iklim değişimlerine
uyum sağlayabilmesine olanak tanır.

Doğal faktörler veya insanların beşerî ve ekonomik faaliyetleri nedeniyle atmosferin gaz bileşiminin bozul-
ması sonucunda, iklimde gözlenen değişimler küresel iklim değişimi olarak adlandırılır. Hızlı gerçekleşen
bu değişim, atmosferin sera etkisine ait dengenin insanlar tarafından bozulmasıyla ortaya çıkmıştır.

Atmosferin Sera Etkisi: Güneş’ten gelen kısa dalga boylu ışınlar yeryüzü tarafından soğurulduktan sonra
uzun dalga boylu ısı enerjisi olarak geri salınır. Uzun dalga boylu ısı enerjisinin atmosferdeki su buharı,
karbondioksit, metan, azot oksit gibi sera gazları tarafından soğurularak atmosferi ısıtmasına atmosferin
sera etkisi adı verilir (Görsel 2.3). Atmosferin bu özelliği, Dünya’nın aşırı soğumasını önleyerek yaklaşık
15 C olan ortalama sıcaklık değerine sahip olmasında etkili olmuştur.
o
Son 150 yıldır enerji üretimi, ulaşım ve sanayileşme gibi insan
etkinlikleri sonucu atmosferde artan sera gazları ve parçacıklar
atmosferin sera işlevini kuvvetlendirerek küresel ısınma olarak
adlandırılan sıcaklık artışına neden olmuştur. Buzul Çağı’ndan bu
yana yaklaşık son 20 bin yılda ortalama sıcaklıklar doğal süreç- Atmosferin sera etkisi olmasaydı
lerle yaklaşık 4 ºC artarken son 100 yılda insan kaynaklı olarak Dünya’da ortalama hava sıcaklığı
ortalama 0,9 ºC artmıştır. -18 ºC olacaktı. Atmosferin sera
etkisi, hava sıcaklığını yaklaşık
İnsan kaynaklı olan küresel iklim değişimi, kısa bir zaman dili- 33 ºC artırmıştır.
minde doğal sistemlerde yaşanan bir dizi etkiye neden olmuştur.

Görsel 2.3: Atmosferin sera etkisi
S e r a g a z l a r ı
Atmosferden
Güneş yansıma Sera gazlarından Karbondioksit
ışınımı yansıma
Yeryüzünden
yansıma Su
buharı Metan
Azot oksit

Sera gazlarınca
soğurma ve salınma
Emilme

31