Page 25 - Coğrafya 9 | 1.Ünite

1. ÜNİTE || DOĞAL SİSTEMLER

B) HARİTALARDA ÖLÇEK

Konuya Başlarken
Dünya üzerindeki bir yerin haritası oluşturulurken o yere ait özelliklerin tamamının bire bir olarak
haritaya aktarılması mümkün değildir. Örneğin Dünya’nın bire bir ölçülerinde haritası çizilmek isten-
se Dünya’nın evrende kapladığı alan kadar bir kâğıda ihtiyaç duyulurdu. Bu nedenle haritası çizilmek
istenen yerin belli bir oranda küçültülmesine ihtiyaç vardır.
1. Harita ile kroki arasında ne gibi farklar vardır?
2. Dünya’nın birebir ölçülerinde bir haritası hazırlanmış olsaydı kullanılabilirliği nasıl olurdu?

Dünya üzerindeki bir yerin gerçek görüntüsünün haritaya akta-
rılması aşamasında kullanılan küçültme oranına ölçek denir. Ha-
ritalarda ölçek aşağıdaki gibi ifade edilir.
Gerçekte 100.000 cm olan
1 Haritadaki uzaklık HU
uzaklık haritada 1 cm’de
100.000 Gerçek uzaklık GU
gösterilmiştir.
Ölçek Türleri

Haritalarda ölçek, kesir ve çizgi ölçek olarak ikiye ayrılır.
Kesir Ölçek: Haritaların ölçeğinin kesirli sayı- Çizgi Ölçek: Haritaların ölçeğinin eş bölmeli
lar ile ifade edilmesidir. (çentik) çizgiler üzerinde ifade edilmesidir. Cetvel
kullanmadan uzunluk ölçülebilir. Ayrıca harita-
1 HU Her zaman “1” olmalıdır.
ların küçültülmesi ve büyütülmesi durumlarında
500.000 GU Birimi mutlaka cm olmalıdır.
bozulma olmaz. Bu yüzden daha kullanışlıdır.
Eş bölmeli aralıklar Gerçek
Haritadaki küçültme oranıdır.
(Çentik) uzaklık
0 5 10 15 km

Haritadaki Ölçeğin birimidir.
Ölçeklerin Birbirine Dönüştürülmesi uzaklık Birim değişkendir.
Örnek: 1/100.000 kesir ölçeğinin çizgi ölçeğe nasıl dönüş-
türüldüğü aşağıda gösterilmiştir.

HU GU
1 HU 0 1 2 3 km
1 cm 100.000 cm
100.000 GU
100.000 cm dönüştü- (Çizgi ölçeğin boyu 3 cm’dir.)
rüldüğünde 1km’ye
karşılık gelir.
2 0 2 4 km
Örnek:
(Çizgi ölçeğin boyu 3 cm’dir)
Yukarıdaki çizgi ölçeğin kesir ölçeğe nasıl dönüştürüldüğü
aşağıda gösterilmiştir.
HU GU
2 0 2 4 km
HU 1
3 cm 6 km
GU 200.000
(Çizgi ölçeğin boyu 3 cm’dir.)
Gerekli sadeleştirme yapıldığında
1 cm 2 km’ye (200.000 cm) karşılık gelir.

71
ı ı| |ı ı