Page 16 - Felsefe 10 | 3.Ünite

3. ÜNİTE

Rasyonalizm (Akılcılık): Kendisinden şüphe edilemeyecek olan bilgiye akılla ulaşı-
labilir. Bilginin kaynağı olarak akıl, bazı bilgi ve yetenekleri doğuştan getirir. Örneğin mate-
matik bilgisi duyular sonucunda değil de akıl yeteneğiyle oluşturulmuştur.

Empirizm (Deneyimcilik): İnsan zihni doğuştan boş bir levha (tabula rasa) gibidir ve
insanın zihni deneyimi sayesinde bilgiyle dolmaya başlar. Bilgi, duyular aracılığıyla oluşur.
Örneğin elmanın tadının, kokusunun ve renginin bilgisi duyular yoluyla oluşan bilgilerdir.

Kritisizm (Eleştiricilik): Bilginin oluşumunda tek başına ne akılcı görüş ne de dene-
yimci görüş yeterli olabilir. Bilgi için hem deneyime hem de akla ihtiyaç vardır. İnsanın tüm
bilgisi deneyimden başlar ama bu, bilgilerin tek kaynağının deneyim olduğu sonucunu çı-
karmaz. Aklın formları olmadan deneyimin anlamlı hâle gelmesi mümkün değildir. Örneğin
kaynayan suyun buharlaşması bilgisi, duyuyla başlayan ve aklın formlarında oluşan bilgidir.

Entüisyonizm (Sezgicilik): İnsanın akıl ve deneyim yetisinin ötesinde ve hiçbir ka-
nıtlamaya ihtiyaç duymadan bilgi oluşturmasıdır. Aracı olmadan ortaya çıkarılan bu bilgile-
rin temeli sezgilere dayanır. Akıl ve deneyimin bilgi oluşturması reddedilmemekle birlikte
sezgilerden gelen bilgi daha değerli kabul edilir. Örneğin bir tehlike karşısında korunma
Uygulama
içgüdüsü veya kalbe doğan bilgiler sezgiseldir.

Uygulama

Aşağıda bazı bilgiler verilmiştir. Bunlardan hareketle soruları cevaplayınız. Cevaplarınızı boş
bırakılan yerlere yazınız.

• Dünya, Güneş’in etrafında dönmektedir.
• Toplu taşımanın kullanılması trafiği azaltır.
• En iyi yönetim şekli cumhuriyettir.
• Sevmek paylaşmaktır.
• Bir yarışmada ikinciyi geçen ikinci olur.

Sorular
1. Bu bilgiler, bilginin kaynağına yönelik hangi görüş veya görüşlere kanıt olabilir?
Açıklayınız.
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................

2. Bu bilgilerin doğruluğunun mümkün olmadığı nasıl savunulabilir?
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................

84