Page 41 - Fen Lisesi Fizik 10 | 4.Ünite

OPTİK

ÇÖZÜM

Y Y Zˈ
X
(L aynasındaki
görüntü)
T L aynası L aynası

Z
K aynası Z K aynası
ˈY (K aynasındaki görüntü)
U
Zˈ (K aynasındaki görüntü)
a) K aynasına bakan gözlemci, K aynasının görüş alanına giren
tüm noktaları görür. K aynasının görüş alanına L aynası da gir-
diğinden L aynasının yardımıyla da farklı bir görüş alanına sa-
hip olur. Şekil I’de gözlemcinin K aynası yardımıyla görebildiği
alan ile K aynasına bakarak L aynasının yardımıyla görebildiği
alan sarı bölge ile gösterilmiştir. Çizimden de anlaşılacağı üzere
Y ve Z noktaları gözlemci tarafından görülür.
b) Y’den çıkan ışınlar K aynasından yansıdıktan sonra gözlemciye
ulaşır. Z'den çıkan ışınlar ise önce L sonra da K aynasından
yansıdıktan sonra gözlemciye ulaşır. Gözlemci Y ve Z cisminin
görüntüsünü Şekil II'deki gibi K aynasının arkasında Y' ve Z'
konumlarında görür.

4.5. KÜRESEL AYNALAR

Yansıtıcı yüzeyi küre parçası şeklinde olan parlatılmış yüzeylere
küresel ayna denir. Görsel 4.69’da görüldüğü gibi küresel aynanın
yansıtıcı yüzeyi, küre parçasının iç yüzeyi olursa bu tür aynalara çu-
kur (iç bükey) ayna, dış yüzeyi olursa bu tür aynalara da tümsek
(dış bükey) ayna adı verilir.

Yansıtıcı yüzey Yansıtıcı yüzey

r r
Asal Asal
eksen T f f f f T eksen
F M F
BİLGİ

Çukur ayna Tümsek ayna

Görsel 4.69: Küresel aynalar F
M
Görsel 4.69’da görüldüğü gibi M noktası eğrilik yarıçapı r olan ay-
naların merkezidir. Küresel aynaların orta noktasından çizilen ve mer-
kezden geçen doğruya asal eksen denir. Asal eksen aynı zamanda
geçtiği noktanın normalidir. Asal eksenin aynaları kestiği noktaya tepe Görsel 4.70: Küresel aynalarda odak
noktası (T) denir. Asal eksene paralel gelen ışınların kendileri ya da
Görsel 4.70’te görüldüğü gibi
uzantıları tepe ile merkez noktasının tam ortasında toplanır. Bu nok- küresel aynaların odak noktası
taya odak noktası denir. Odak noktası F sembolü ile gösterilir. Tepe sadece aynanın eğrilik yarıçapına
noktasından odağa olan uzaklığa odak uzaklığı denir ve f sembolü bağlıdır. Aynaya gelen ışığın ren-
ile gösterilir. Bu durumda eğrilik yarıçapı r olan çukur ve tümsek ayna gine, aynanın bulunduğu ortama
için aşağıdaki bağıntılar yazılır. bağlı değildir.
|MF| = |FT| =r/2= f, |MT| = r=2f

227