Page 45 - Fen Lisesi Fizik 10 | 4.Ünite
P. 45
OPTİK
Çukur aynalar günlük hayatta Görsel 4.82’deki gibi araç farları, el MERAKLISINA
feneri, deniz feneri, ışıldak gibi ışığı bir bölge üzerinde toplayan ay-
dınlatma araçlarında; uzaydan gelen ışığı toplaması için teleskobun
yapısında; büyük görüntüler oluşturmak için tıraş ve makyaj aynaları
ile diş hekimliğinde ağız içi aynalarda kullanılır. Ayrıca çukur aynalar
genellikle dağda, kamp alanlarında yemek yapmak ve ısıtmak için
Görsel 4.83’teki gibi güneş fırınları olarak kullanılır. Güneş fırınları gü-
neş ışınlarını odak noktasında toplar ve 1000°C yi aşan sıcaklıklar
elde edilebilir.
Görsel 4.86: E-ELT
Avrupa Güney Gözlemevi
(ESO) Konseyi, dünyanın en bü-
yük teleskobu olarak Şili’nin Ata-
cama (Atakama) Çölü’nde Cerro
Armazones (Sero Armazon) Dağı
üzerinde inşa edilecek Avrupa Çok
Büyük Teleskopu’nun (The Euro-
pean Extremely Large Telescope
“E-ELT”) 2024’te tamamlanması
Görsel 4.82: Araba farı Görsel 4.83: Güneş fırını için çalışmaların başladığını duyur-
du. 39 metre çapındaki ana ayna-
4.5.2.Tümsek Ayna sıyla dünyanın en büyük telesko-
pu olacak Görsel 4.86’da görülen
Doğrusal su dalgalarının E-ELT, toplamda 5 ayna içerecek.
parabolik tümsek engelden Petek şeklinde 798 parçadan olu-
şacak ana aynanın her bir parçası
yansımasına benzer şekilde 1,45 metre genişliğinde ancak sa-
tümsek aynalar üzerine düşen dece 50 mm kalınlığında olacak.
ışığı dağıtarak yansıtan ayna- F M E-ELT’nin ikinci aynası 4,2 metre
lardır. Kaşıkların arka yüzleri çapında olacak (Günümüzde fa-
tümsek aynaya örnek olarak aliyet gösteren optik teleskopların
ayna çapları 10 metre mertebesin-
verilebilir. Tümsek aynaya ge- de). Dünya’nın gökyüzündeki en
len ışınlar yine yansıma kanun- büyük gözü olarak da adlandırılan
larına uyarak yansır. Örneğin Görsel 4.84: Tümsek aynada yansıma E-ELT optik ve kızılötesi dalga bo-
Görsel 4.84’te görüldüğü gibi tümsek aynaya merkezden çizilen yunda araştırma yapacak.
normale α açısıyla gelen herhangi bir ışın yine normalle aynı α açısı Birçok optik donanım içerecek
yapacak şekilde yansır. olan E-ELT, yıldız sistemlerinin en
erken dönemlerini ve dış geze-
Tümsek aynalarda oluşan görüntülerin yerlerini ve özelliklerini genlerin atmosferlerini inceleyerek
belirlemede kullanılan özel ışınlar aşağıda gösterilmiştir. yaşam izi arayacak. Mevcut teles-
koplara kıyasla 15 kat daha fazla
1. Görsel 4.85’teki gibi ay- ışık toplayabilme yeteneği olacak
nanın asal eksene para- E-ELT, uzaydaki karanlık gök ci-
simlerini ve kozmik yapıları çok
lel gelen K ışını, uzantısı K daha hızlı tespit edebilecek.
odaktan geçecek şekilde Hiçbir yaşam belirtisi olma-
yansır. Bu durumun tam yan Atacama Çölü’nde, uzayda
M
F
tersi de geçerlidir. Yani bulunan diğer yaşamları arama
aynanın odak noktasına arzusunu, şimdi E-ELT teleskopu
doğru gelen L ışını, asal L gidermeye çalışacak. Teleskopun
tamamlanmasının ardından ge-
eksene paralel olacak şe- lecek yılların çok heyecan verici
kilde yansır. keşiflere tanık olacağı şimdiden
söylenebilir.
Görsel 4.85: Asal eksene parelel gelen (https://www.eso.org)
ve yansıyan ışın
231
