Page 47 - Fen Lisesi Fizik 10 | 4.Ünite

OPTİK

Deneyde de görüldüğü gibi tümsek aynalarda oluşan görün-
tünün yeri ve özellikleri cismin aynaya olan uzaklığına bağlı olarak
değişir. Özel ışınlar yardımıyla cisimlerin tümsek aynalarda oluşan
görüntülerinin yerleri ve özellikleri belirlenebilir.
Tümsek Aynalarda Oluşan Görüntüler ve Özellikleri
Sonsuzda bulunan cisimler-
den paralel ışınlar geldiği kabul
edilir. Buna göre tümsek aynanın
asal eksenine paralel gelen Gör-
M
F
sel 4.89’daki gibi ışınlar tümsek
aynadan yansıyıp ışınların uzan-
tıları odak noktasında kesişir. Bu
nedenle sonsuzdaki cismin tüm-
sek aynadaki görüntüsü odakta
noktasal oluşur ve sanaldır. Görsel 4.89: Sonsuzdaki cismin
görüntüsü
Görsel 4.90’daki gibi bir L
cismi gibi aynaya yaklaştırılıp belirli noktalarından en az iki özel ışın
gönderildiğinde gönderilen ışınların uzantılarının kesiştiği noktada
cismin L' görüntüsü oluşur. Dikkat edilirse görüntü aynanın odak
noktası ile tepe noktası arasında düz, cisimden küçük ve sanaldır.
Cisim aynaya biraz daha yaklaştırılırsa Görsel 4.91’deki gibi gö-
rüntü büyüyerek aynaya yaklaşır.

L
L Lˈ
Lˈ β
F M β F M

Görsel 4.90: Tümsek aynada Görsel 4.91: Tümsek aynaya
cismin görüntüsü yaklaşan cismin görüntüsü
Özetle tümsek aynalarda cisim nerede olursa olsun görüntü her BİLGİ
zaman odak ile tepe arasında düz, cisimden küçük ve sanaldır.
Tümsek aynalar üzerlerine düşen ışığı dağıtıp geniş alanlara yay-
dıkları için bu aynalara bakıldığında geniş alanlar görülebilir. Tümsek
aynalar bu özelliğinden dolayı gözle görülemeyen kısımları da göre- r r
bilmek için Görsel 4.92’deki gibi sokak köşelerinde, kapalı otopark-
larda, mağazalarda, alışveriş merkezlerinde kullanılır. Ayrıca tümsek f F f M f F f
aynalar Görsel 4.93’te görüldüğü gibi araçların yan aynalarında ve
otobüs vb. toplu taşıma araçlarında aracın içinin daha iyi görünmesi
için dikiz aynalarında kullanılır. Çukur ayna Tümsek ayna

Görsel 4.94: Çukur ve tümsek ayna

Çukur ve tümsek aynalar iki
boyutlu olarak Görsel 4.94’teki
gibi de gösterilebilir. Bu gösterim-
ler örneklerde ve soru çözümle-
rinde kullanılacaktır.
Görsel 4.92: Tümsek ayna Görsel 4.93: Araç yan aynası

233