Page 14 - Fen Lisesi Fizik 12 | 3. Ünite

3.

ÜNİTE 3.1. DALGALARDA KIRINIM, GİRİŞİM VE DOPPLER OLAYI
3.1. DALGALARDA KIRINIM, GİRİŞİM VE DOPPLER OLAYI

UYGULAMA 4

ÇÖZÜM ALANI
Aynı fazda çalışan özdeş iki dalga kaynağı ile dalga le-
ğeninde girişim deseni oluşturuluyor. 3. dalga katarı
üzerinde bir noktanın kaynaklara olan uzaklıkları
20 cm ve 38 cm'dir.
Buna göre
a) Kaynakların oluşturduğu dalgaların dalga
boyu kaç cm'dir?
b) Kaynakların oluşturduğu dalgaların dalga
boyu 2 katına çıkarılırsa aynı noktada hangi
çizgi gözlenir?

3.1.3. SU DALGALARINDA FAZ FARKI İLE GİRİŞİM
Merkez
doğrusu
Aynı fazda çalışan kaynakların ürettiği ilk dalgaların
aldıkları yollar merkez doğrusuna eşit uzaklıkta-
dır. Şekil 3.1.8’de görüldüğü gibi merkez doğrusu
kaynakların tam ortasında yer alır. Birinci kaynağın
oluşturduğu 2. dalga tepesi ile ikinci kaynağın oluş-
turduğu 1. dalga tepesi aynı anda karşılaşırsa faz a a
140
farkı yokmuş gibi algılanır. Girişim deseninde bir de-
ğişiklik gözlenmez.
K
Kaynakların dalga üretmeye başlama zamanları ara- K d d 2
sında fark kaynakların periyodunun tam katı değilse 1 a 2 k a 2 k
kaynaklar arasında faz farkı oluşur. Faz farkı varsa
kaynakların oluşturduğu dalgaların tepe ve çukur- Şekil 3.1.8: Aynı fazda merkez doğrusunun kaynaklara
ları kaynaklar arasındaki mesafenin orta noktasına olan uzaklığı
aynı anda ulaşmaz. Böylelikle girişim deseninde
farklılık gözlemlenir. Faz farkı durumunda girişim Merkezî dalga Merkezî dalga
desenindeki gözlemlenebilen tüm çizgiler yer de- katar çizgisinin katar çizgisinin
yeni yeri
ğiştirir fakat çizgiler arası mesafe değişmez. Merkezî eski yeri
dalga katarı kaynakların tam ortasında bulunmaz,
dalga üretmeye geç başlayan kaynağa doğru kayar.
Çünkü erken dalga üretmeye başlayan kaynağın Kayma
ürettiği dalgalar öteki kaynağa doğru daha fazla yol miktarı
x
alacaktır. K 1 K 2
d d
a + xk a x - k
Bir dalga bir periyot sürede oluştuğuna göre faz far- 2 2
kı, kesinlikle periyottan küçük olmalıdır. Faz farkı p,
0 ile T arasında bir değer alır. Kaynakların zıt fazlı Şekil 3.1.9: Faz farkında merkez doğrusunun yer değiş-
tirmesi
olduğu söylendiğinde faz farkı p=1/2 alınır. Kaynak-
lar zıt fazlı çalıştığında merkezî dalga katar çizgisi Şekil 3.1.9’da merkezî dalga katar çizgisine bakıldı-
geciken kaynağa doğru λ/4 kadar kayar. Bu durum- ğında K kaynağının daha sonra dalga üretmeye baş-
2
da merkezî dalga katar çizgisi ile düğüm çizgisi yer ladığı anlaşılır. Burada x kayma miktarını gösterir ve
değiştirmiş olur. λ/2 değerinden küçük olur.