Page 2 - Fen Lisesi Kimya 10 | 3. Ünite
P. 2
1. ASİTLER VE
BÖLÜM BAZLAR
‣ Günlük hayatta kullanılan asit ve bazlar hangi özellikleriyle bilinir?
‣ Çaya limon atılırsa çayın rengi neden değişir?
‣ Asidik veya bazik gıdaların fazla tüketilmesi vücutta hangi etkilere ne-
den olur?
‣ Turunçgiller neden ekşi; sabun, deterjan ve sert sular neden acıdır?
3.1.1. Asit ve Bazları Ayırt Etme
Asit ve bazlar, insanlığın başlangıcından beri çeşitli amaçlar için kul-
lanılmaktadır. Asit ve bazlar; evlerde temizlik amaçlı maddelerde, labo-
ratuvar analizlerinde, değişik ürünlerin üretimi amacıyla sanayide, sağlık
alanında, vücutta besinlerin sindirilmesi gibi birçok alanda kullanılır. Asit-
lerin ekşilik ve aşındırıcılık, bazların ise tahriş edicilik ve kayganlık hissi
gibi özellikleri vardır.
a) Asitlerin Ekşilik ve Aşındırma Özellikleri
Farklı maddelerden oluşmuş asitlerin ortak özellikleri vardır. Bu ortak
özelliklerin bazıları asitlerin ekşi ve aşındırıcı olmalarıdır. Yiyeceklerdeki
ekşi tatları asitler oluşturur. Limona sitrik asit, sirkeye asetik asit, porta-
kala askorbik asit ekşi tat verir. Yiyeceklerdeki asitler, zayıf olduğundan
dolayı tüketilebilir. Fakat asitlerin fazla miktarda tüketilmesi, aşındırıcı
özelliklerinden dolayı zararlıdır. Kireçlenmiş çaydanlığın sirke ile temiz-
lenmesi asitlerin aşındırıcı etkisine örnek verilebilir. Limon da asit içerdiği
için mermerleri aşındırarak zarar verir. Bu nedenle mermerden yapılmış
mutfak tezgâhlarına asitli gıdalar temas ettirilmemelidir. Ayrıca asitler, me-
talleri de aşındırabildiğinden asit metallerle temas ettirilmemelidir.
Asitlerin aşındırıcı olan ve aşındırıcı olmayan etkileri de vardır. Bu etki-
leri sebebiyle birçok alanda kullanılır. Örneğin kezzap olarak bilinen nitrik
asit (HNO ) aşındırıcı etkisi nedeniyle tuvalet temizleyici ve pas sökücü
3
olarak kullanılır. Nitrik asit, cam ve plastikten yapılmış kapları aşındırmaz.
BİLGİ KUTUSU
Bu nedenle cam ya da plastikten yapılmış şişelerde saklanır. HCl, kuv-
Asit kelimesi Latincede ekşi, vetli bir asit olup midede bulunan proteinleri enzimlerle birlikte parçalayıp
baz kelimesi Fransızcada sindirmede kullanılır. HCl mideye zarar vermez ancak HCl’in diğer doku-
temel anlamındadır. Bazlar ları aşındırıcı ve parçalayıcı etkisi vardır. Asidik özelliği fazla olan gıdalar
asitlerle tepkimeye girerek tüketilirse asitlerin aşındırıcı etkisi nedeniyle dişlere, mideye ve diğer or-
tuz oluşturan temel madde ganlara zarar verir.
olduğundan bu adı almıştır. Fosil yakıtların kullanılması sonucu oluşan ve yanardağlardan açığa
çıkan gazlar, havadaki su buharı ile birleşerek asit yağmurlarını oluşturur.
Bu asit yağmurlarının aşındırıcı etkisi tarihî eserlere, binalara ve bitki ör-
tüsüne zarar verir.
122 123
