Page 28 - Fen Lisesi Kimya 11 | 5.Ünite

Örneğin SO (g) + 1/2O (g) + H O(s) → H SO (s) tepkimesi tek
2 2 2 2 4
basamakta gerçekleşen yavaş bir tepkimedir. Bu tepkime ortamına
NO (g) katalizörü eklenirse tepkime hızlanır.
2
Tepkime mekanizması
I. SO (g) + NO (g) + H O(s) → H SO (s) + NO(g)
2 2 2 2 4
II. NO(g) + 1/2O (g) → NO (g)
2 2
SO (g) + 1/2O (g) + H O(s) → H SO (s) Net tepkime denklemi
2 2 2 2 4
Bu tepkimede NO(g) ara ürün, NO (g) katalizördür. Katalizör bir ara
2
basamakta tepkimeye girer, diğer basamakta değişmeden yeniden
oluşur. Ara ürün ise bir basamakta oluşurken diğer bir ara basamakta
tekrar harcanır. Denklemde görüldüğü üzere tepkime tek basamakta
gerçekleşirken katalizör tepkimenin basamak sayısını arttırmıştır.

Katalizörlerin özellikleri
■ Tepkimeyi başlatmak için kullanılmaz. Ancak başlamış bir tepkimeyi
hızlandırır.
■ Aktivasyon enerjisini düşürerek tepkimeyi hızlandırır.

■ Her tepkimenin kendine özgü bir katalizörü vardır.
■ Hız sabiti (k) değerini arttırır.

■ Aktifleşmiş kompleksin türünü değiştirerek enerjisini düşürür.
■ Tepkimenin yolunu ve mekanizmasını değiştirir.
■ Etkin çarpışma sayısını arttırır.

■ Giren ve ürünlerin enerjilerini etkilemez.
■ Tepkime entalpisini (∆H) değiştirmez.

■ Oluşan ürünün tür ve miktarını değiştirmez.
■ Tepkimenin yönünü değiştirmez.

5.10. Alıştırma
Katalizörün tepkime hızını arttırmasının nedenini açıklayınız.

5.11. Alıştırma

Katalizörlerin; aktivasyon enerjisi, tepkime entalpisi, oluşan ürün
miktarı ve etkin çarpışma sayısına etkisini açıklayınız.

Temas Yüzeyinin Tepkime Hızına Etkisi
Heterojen tepkimelerde tepkime hızı katıların temas yüzeyine bağlı-
dır. Örneğin Zn katısının HCl çözeltisi ile tepkimesi

Zn(k) + 2HCl(suda) → ZnCl (suda) + H (g) şeklindedir.
2 2

294 KİMYA 11. SINIF