Page 27 - Fen Lisesi Kimya 11 | 5.Ünite

KİMYASAL TEPKİMELERDE HIZ

5.9. Alıştırma
A(g) + 2B(g) → C(g) + ısı tepkimesinin sıcaklığı arttırıldığında

a) İleri ve geri tepkime hızı
b) Aktivasyon enerjisi

c) Hız sabiti (k)
ç) Etkin çarpışma sayısı nasıl değişir? Nedenini açıklayınız.

Katalizörün Tepkime Hızına Etkisi
Bilgi Kutusu
Tepkime hızını arttıran ve tepkime sonunda değişmeden çıkan mad-
delere katalizör denir. Katalizörlerin tepkimede yaptığı etkiye kataliz Katalizör genel anlamda tepki-
denir. Katalizörler mekanizmalı tepkimelerde, net tepkime denkleminde me hızını arttıran madde ola-
gösterilmez. Ancak katalizörün belirtilmesi gereken tepkimelerde katali- rak bilinir.
zör, tepkime denklemindeki ok işaretinin üzerinde gösterilir. Bazı tepki-
melerde katalizörler hızı azaltır. Bu tür katalizörlere negatif katalizörler
(inhibitör) denir.
Bir tepkimede katalizör; tepkimeye giren maddelerle aynı fazda ise
homojen katalizör, farklı fazda ise heterojen katalizör olarak sınıflandı- Bilgi Kutusu
rılır. Heterojen katalizörler genelde katı, tepkenler ise sıvı ya da gaz fa-
Endüstride katalizör tepkime-
zında bulunur. Heterojen katalizörler endüstride yoğun olarak kullanılır.
lerin hızlı şekilde gerçekleş-
Ni mesinde önemli bir etkendir.
(k)
C H (g) + H (g) C H (g) Ni(k): heterojen katalizör
2 4 2 2 6 Örneğin sıvı yağların hidrojen
Katalizörler, ileri ve geri tepkimenin aktivasyon enerjisini eşit miktar- ile doyurularak katı yağ elde
da düşürerek ileri ve geri tepkime hızını arttırır (Grafik 5.6). edilmesinde heterojen katalizör
kullanılır.

PE
Katalizörsüz

Aktifleşme
enerjisindeki
E ai azalma

E
E ag
ai
Katalizörlü
E
∆H ag

TK
Grafik 5.6: Katalizörlü ve katalizörsüz tepkimelerde potansiyel enerjinin
zamanla değişimi

293
KİMYA 11. SINIF