Page 22 - Fen Lisesi Kimya 11 | 5.Ünite

Çözüm

a) 1 ve 2. deney incelendiğinde [Y] ve [Z] sabit tutulup [X] iki katına
çıkarıldığında tepkime hızı iki katına çıkmıştır. Buna göre tepkime
hızı [X] ile birinci dereceden doğru orantılı olarak değişir.

r α [X]
1 ve 3. deney incelendiğinde [X] ve [Z] sabit tutulup [Y] iki katına
çıkarıldığında tepkime hızında değişme olmamıştır. Buna göre
tepkime hızı [Y]’ne bağlı değildir.
1 ve 4. deney incelendiğinde [X] ve [Y] sabit tutulup [Z] iki katına
çıkarıldığında tepkime hızı dört katına çıkmıştır. Buna göre tepki-
me hızı [Z] ile ikinci dereceden doğru orantılı olarak değişir.
r α [Z] 2

2
Buna göre tepkime hız ifadesi: r = k[X][Z] şeklindedir.
b) Hız sabiti (k) değeri, tablodaki herhangi bir deney verilerinin hız
ifadesinde yerine konulmasıyla bulunur.
I. deney verileri için k değeri

2
4
2
r = k[X][Z] ⇒ 1,2.10¯ = k[0,01][0,1] , k = 1,2
2
2
k birimi: M/s = k.M.M ⇒ k= 1/s.M veya eşitlikte M yerine
2
2
mol/L konulursa k= L /mol .s olur.
2
c) r = k[X][Z] hız ifadesine göre tepkime X’e göre birinci dereceden,
Y’ye göre sıfırıncı dereceden ve Z’ye göre ikinci derecedendir.
Tepkime derecesi 1+2 = 3 olur.
ç) Tepkime hız ifadesi net tepkimede girenlerin katsayısına uymadı-
ğı için tepkime çok basamaklıdır.
2
d) r = k[X][Z] hız ifadesinde maddelerin derişimleri ve hız sabitinin
değeri yerine yazılırsa
6
2
r = 1,2.(0,02).(0,01) ⇒ r = 2,4.10¯ M/s olarak bulunur.

Örnek

X(g) + 2Y(g) + 3Z(g) → 2K(g) + 3M(g) tepkimesi ile ilgili sabit sıcak-
lıkta yapılan deney sonuçları aşağıda verilmiştir.
I. X’in derişimi sabit tutulup Y ve Z derişimleri iki katına çıkarıldığın-
da tepkime hızı, ilk hızın dört katına çıkıyor.
II. Kap hacmi iki katına çıkarılınca tepkime hızı 1/8’ine düşüyor.
III. Y derişimi sabit tutulup X ve Z derişimi iki katına çıkarılınca tep-
kime hızı 8 katına çıkıyor.
Buna göre tepkimenin yavaş basamağının hız denklemi nedir?

288 KİMYA 11. SINIF