Page 21 - Fen Lisesi Kimya 11 | 5.Ünite

KİMYASAL TEPKİMELERDE HIZ

Aktifleşme enerjisi değişmezken aktifleşme enerjisini aşabilen tane-
cik sayısı arttığı için tepkime hızı artar.
n
Tepkime hızı r = k.[tepkimeye giren] olduğundan k=r/[tepkimeye gi- Bilgi Kutusu
n
ren] eşitliğinde derişim artınca hız da aynı oranda arttığından hız sabiti
Sıfırıncı dereceden tepkime-
(k) değişmez.
lerde madde miktarının artma-
Örneğin N (g) + 3H (g) → 2NH (g) tepkimesi tek basamakta olup sı tepkime hızını değiştirmez.
2 2 3
sabit sıcaklık ve sabit hacimli kapta gerçekleşmektedir. Bu tepkimede
N derişimi sabit tutulup H derişimi iki katına çıkarıldığında
2 2
r= k[N ][H ] r = k(1)(1) = k r = k(1)(2) = 8k
3
3
3
2 2 1 2
olduğundan tepkime hızı 8 katına çıkar.
Bu tepkimenin gerçekleştiği kabın hacmi yarıya düşürülürse giren-
lerdeki maddelerin derişimleri iki katına çıkar. Buna göre tepkime hızı
r=k[N ][H ] r = k(1)(1) = k r = k(2)(2) = 16k
3
3
3
2 2 1 2
olduğundan tepkime hızı 16 katına çıkar.
Mekanizmalı tepkimelerde tepkimenin hız ifadesi, tepkimeye giren
maddelerin başlangıç derişimlerinden ve tepkimenin başlangıç hızın-
dan yararlanılarak bulunur.

Örnek

X(g) + 2Y(g) + Z(g) → K + 2L(g)
Tepkimesi için sabit sıcaklıkta yapılan deney sonuçları aşağıda verilmiştir.

Tepkimenin
Deney Başlangış Derişimleri (M)
Başlangıç Hızı
No
[X] [Y] [Z] (M/s)
1 0,01 0,2 0,1 1,2.10¯ 4

2 0,02 0,2 0,1 2,4.10¯ 4

3 0,01 0,4 0,1 1,2.10¯ 4

4 0,01 0,2 0,2 4,8.10¯ 4

Verilen deney sonuçlarına göre
a) Tepkimenin hız ifadesini yazınız.

b) k hız sabitinin değerini ve birimini bulunuz.
c) Tepkimenin X, Y ve Z maddelerine göre derecesini ve tepkimenin
derecesini bulunuz.
ç) Tepkimenin tek ya da çok basamaklı olduğunu belirtiniz.

d) [X] = 0,02 M , [Y] = 0,1 M ve [Z] = 0,01 M alındığında tepkimenin
başlangıç hızı kaç M/s olur?

287
KİMYA 11. SINIF