Page 5 - Fen Lisesi Kimya 12 | 1.Ünite

1.1.1. İndirgenme-Yükseltgenme Tepkimeleri
Tepkimeye giren maddelerin birbirine elektron verdiği
kimyasal tepkimelere indirgenme-yükseltgenme veya redoks
tepkimeleri denir.
Redoks tepkimeleri, sanayide ve günlük hayatta sıklıkla
karşılaşılan tepkime türleridir. Metal filizlerinden metal üretimi
redoks tepkimesidir. Örneğin Fe 2 O 3 (hematit), bir demir filizidir
ve karbon (C) ile yüksek sıcaklıklara kadar ısıtıldığında metalik
demir (Fe) elde edilir (Görsel 1.2). Bu tepkimede karbon yük-
sek sıcaklıklarda ısıtıldığında önce CO bileşiğine dönüşür, daha
sonra Fe 2 O 3 bileşiği ile tepkimeye girer. Bu tepkimenin denkle-
mi şu şekildedir:

Fe 2 O 3 (k) + 3CO(g) 2Fe(k) + 3CO 2 (g)

Her türlü yanma tepkimesi, asitlerin metallerle verdiği tep- Görsel 1.2: Demir üretimi
kimeler, saç beyazlaması, fotosentez ve solunum gibi olaylar da
birer redoks tepkimesidir.

1.1.2. Redoks Tepkimelerinin Tanınması
Redoks tepkimelerinin tanınması için yükseltgenme ba-
samakları kullanılır. Bir bileşikteki herhangi bir atomun yük
değeri, yükseltgenme basamağı (değerliği) olarak tanımlanır. Bir
tepkimenin redoks tepkimesi olup olmadığının anlaşılabilmesi 15
için tepkimedeki her bir elementin yükseltgenme basamağına
bakılır. Elementlerin yükseltgenme basamakları değişiyorsa
tepkime redoks tepkimesidir.
Yükseltgenme basamaklarını belirlemek için şu özellikler
dikkate alınır:

1. Serbest hâlde bulunan element atomlarının (Fe, Cu, Zn…)
ve element moleküllerinin (H 2 , N 2 , O 2 …) yükseltgenme
basamağı sıfırdır.
2. Bileşiklerde metaller pozitif yükseltgenme basamağına
sahiptir. 1A grubu metalleri her zaman +1 (Na , K …), 2A
+
+
grubu metalleri her zaman +2 (Mg , Ca …) yükseltgenme Bir Hatırlatma
2+
2+
basamağındadır.
3. Bileşiklerde oksijenin yükseltgenme basamağı genellikle
-2’dir. Peroksit bileşiklerinde -1 (H 2 O 2 , Na 2 O 2 , CaO 2 …), Bir atomun bileşik
yaparken aldığı,
OF 2 bileşiğinde ise +2’dir. verdiği ya da bağ yapmak
4. Hidrojenin yükseltgenme basamağı genellikle +1’dir. için kullandığı elektron
Hidrojen sadece metallerle yaptığı hidrür bileşiklerinde -1 sayısına yükseltgenme
yükseltgenme basamağına sahiptir (CaH 2 , LiH, AlH 3 …). basamağı denir.

FEN LİSESİ KİMYA 12