Page 8 - Fen Lisesi Kimya 12 | 1.Ünite

1.1.3. Yükseltgen ve İndirgen Madde
Bir redoks tepkimesinde yükseltgenmeye sebep olan türlere
yükseltgen madde denir. Yükseltgen maddenin kendisi indir-
genir. Başka bir ifade ile redoks tepkimelerinde elektron alan
madde yükseltgendir. Kimyada yaygın yükseltgen maddelere
O 2 , KMnO 4 , H 2 SO 4 , HNO 3 , H 2 O 2 örnek verilebilir.
0
3+
2Sb + 2HNO 3 Sb 2 O 3 + 2NO + H 2 O
Yukarıdaki tepkimede HNO 3 antimondan (Sb) elektron
alarak onun yükseltgenmesine neden olmuştur. HNO 3 yükselt-
gendir.
Redoks tepkimelerinde indirgenmeye sebep olan türlere
indirgen madde denir. İndirgen maddenin kendisi yükseltgenir.
Başka bir ifade ile redoks tepkimelerinde elektron veren madde
indirgendir. Kimyada yaygın indirgen maddelere H 2 , SO 2 örnek
verilebilir.
3-
4+
2NO 2 + 7H 2 2NH 3 + 4H 2 O
Yukarıdaki tepkimede H 2 azota elektron vererek onun indir-
genmesine neden olmuştur. H indirgendir.
Alıştırma 2
Aşağıdaki tepkimelerin redoks tepkimesi olup olmadığını bulunuz. Redoks tepkimesi
olanların yükseltgen ve indirgenlerini belirleyiniz.
a) 2Pb(NO 3 ) 2 (k) 2PbO(k) + 4NO 2 (g) + O 2 (g)
b) (NH 4 ) 2 SO 4 (suda) + Ba(NO 3 ) 2 (suda) BaSO 4 (k) + 2NH 4 NO 3 (suda)
18 c) 4Al(k) + 3O 2 (g) 2Al 2 O 3 (k)
CaCO 3 (k)
ç) CaO(k) + CO 2 (g)
d) 2NH 3 (g) N 2 (g) + 3H 2 (g)

1.1.4. Redoks Tepkimelerinin Denkleştirilmesi

Redoks tepkimeleri denkleştirilirken öncelikle tepkimenin
her iki tarafındaki atom sayısı, alınan-verilen elektron sayısı ile
tepkimeye giren maddelerin ve ürünlerin yük toplamı kontrol
Dikkat! edilir.

Atom ve elektron sayılarının denkleştirilmesi durumunda
yük denkliği de kendiliğinden sağlanır. İyon içermeyen redoks
tepkimeleri denkleştirilirken genellikle yarı tepkime yöntemi
kullanılır. Bu yöntemle redoks tepkimesi denkleştirilirken şu
Hidrojen ve oksijen, adımlar izlenmelidir:
tepkimelerde genellikle en son
adımda denkleştirilir. 1. Yükseltgenme basamağı değişen türler belirlenerek yükselt-
genen ve indirgenen maddeler bulunur.
2. Yükseltgenme ve indirgenme yarı tepkimeleri ayrı ayrı
yazılır.
3. Her iki yarı tepkimede alınan, verilen elektron ve atom
sayıları eşitlenir.
4. Her iki yarı tepkime toplanarak yük denkliği sağlanır.
5. H ve O atom sayıları eşitlenir.