Page 36 - Fizik 11 | 2.Ünite

ELEKTRİK VE MANYETİZMA

y
1 2
V V
S N -x S N S N
O +x

a) Mıknatıs iletken halkanın yakınında b) Mıknatıs iletken halkanın içinden geçerken
dururken

Şekil 2.62: Bir mıknatısın iletken halka üzerinde indüksiyon akımı oluşturması
Sayfa düzlemindeki çubuk mıknatısın önüne, sayfa düzlemine dik bir halka yerleştirildiğinde halka içerisinden
manyetik akı geçer. Ancak manyetik akı değişimi olmadığı için halka üzerinde bir indüksiyon akımı oluşmaz
(Şekil 2.62.a). Çubuk mıknatıs +x yönünde sabit V hızıyla halka içerisinden geçerek uzaklaştırıldığında halka
yüzeyinde manyetik akı değişimi olur. Mıknatıs, halkaya yaklaşırken manyetik akı artar. Halka üzerinde man-
yetik akıyı azaltacak şekilde indüksiyon akımı oluşur. Başlangıçta mıknatısın halkanın merkezinde oluşturduğu
manyetik alan +x yönündedir. İndüksiyon akımını oluşturacak manyetik alan -x yönünde olmalıdır. Sağ el kuralı
uygulandığında indüksiyon akımının 2 yönünde oluştuğu bulunur. Mıknatıs halkadan uzaklaşırken halkadan
geçen manyetik akı azalır. Böylece indüksiyon akımı 1 yönünde oluşur (Şekil 2.62.b).

44. ÖRNEK

Sarım sayısı N olan akım makarasına çubuk mıknatıs Şekil I’deki gibi V hızıyla yaklaştırılmaktadır. Bu
durumda akım makarası üzerinde oluşan indüksiyon akımı i 1 ’dir. Aynı çubuk mıknatıs akım makara-
sına aynı mesafeden Şekil II’deki gibi V2 hızıyla yaklaştırıldığında oluşan indüksiyon akımı ise i 2 ’dir.

V 2V
S N N S

N N
1 2 1 2
Şekil I Şekil II
Buna göre i 1 ve i 2 akımlarının yönünü bularak büyüklüklerini karşılaştırınız.
ÇÖZÜM

Şekil I’deki durumda çubuk mıknatıs makaraya yaklaşırken makaranın
merkez eksenindeki manyetik akı artar. İndüksiyon akımı makara üze- B ind
rinde akıyı azaltacak yönde oluşur. Başlangıçta mıknatısın makaranın
merkez ekseninde oluşturduğu B manyetik alanı 2 yönündedir. İn- B
düksiyon akımının oluşturacağı B alanı 1 yönünde olmalıdır. Sağ el
ind
kuralı uygulandığında i 1 akımının 2 yönünde oluştuğu bulunur. 1 2

Şekil II’deki çubuk mıknatıs makaraya yaklaşırken makaranın merkez
eksenindeki manyetik akı artar. İndüksiyon akımı makara üzerinde akı-
yı azaltacak yönde oluşur. Başlangıçta mıknatısın makaranın merkez B
ekseninde oluşturduğu B manyetik alanı 1 yönündedir. İndüksiyon
akımının oluşturacağı B alanı 2 yönünde olmalıdır. Sağ el kuralı uy- B ind
ind
gulandığında i 2 akımının 1 yönünde oluştuğu bulunur. İkinci durum-
daki akının değişim hızı ilk durumdakinden daha büyük olduğu için i 2 1 2
akımı i 1 akımından büyüktür.

338