Page 27 - Fizik 12 | 3.Ünite

2. BÖLÜM: ELEKTROMANYETİK DALGALAR

3.2.1. Elektromanyetik Dalgaların Ortak

Özellikleri

Işık, çok esk� zamanlardan ber� �nsanoğlunun �lg�s�n� çekm�ş, �nsanoğlu
ışığın ne olduğunu ve nasıl meydana geld�ğ�n� sürekl� sorgulamıştır. Bu
sorgulamaların en doğru cevabını İskoçyalı F�z�kç� James Clerk
Maxwell (Ceym�s Kılerk Maksvel, 1831-1879) verm�ş (Görsel 3.11) ve
elektromanyet�k teor�n�n kurucusu olarak tar�he geçm�şt�r.
Sab�t b�r yük, etrafında sadece elektr�k alan oluşturur. Sab�t b�r hızla
hareket eden yükler �se sab�t b�r akım meydana get�r�r. Bu durumda
hem elektr�k hem de manyet�k alan oluşur. Ancak elektr�k ve manyet�k
alanın büyüklüğü değ�şmed�ğ� �ç�n elektromanyet�k dalga oluşmaz.

Yüklü parçacıkların �vmel� hareket yapmaları sonucunda b�rb�r�ne ve
dalgaların �lerleme yönüne d�k �k� düzlem üzer�nde değ�şken elektr�k ve
manyet�k alan oluşur. Elektr�k alanının değ�şmes� manyet�k alanı, man- Görsel 3.11: James Clerk Maxwell
yet�k alanın değ�şmes� elektr�k alanını meydana get�r�r. Elektromanyet�k (Tems�l� resm�)
dalgaların b�leşenler� Şek�l 3.29’da ver�lm�şt�r.

y

E Elektr�k alanı

B İlerleme yönü

z
Manyet�k alan
x
y
Şek�l 3.29: Elektromanyet�k dalgaların b�leşenler�

B�r elektromanyet�k dalgada elektr�k, manyet�k alan ve �lerleme doğ-
rultusu b�rb�r�ne d�kt�r. Elektromanyet�k dalgalarda elektr�k ve manyet�k E
alan b�leşenler� �le yayılma doğrultusunun b�rb�r�ne d�k olması elektro-
manyet�k dalgaların en�ne dalga olduğunun gösterges�d�r (Şek�l 3.30). c

Elektromanyet�k dalgaların �lerleme yönü sağ el kuralı �le bulunur. Sağ B x
el�n baş, �şaret ve orta parmağı b�rb�r�ne d�k olacak şek�lde tutuldu-
ğunda başparmak E yönünde, �şaret parmağı B yönündeyken orta par- z
mak c n�n yönünü göster�r (Şek�l 3.31). Şek�l 3.30: B�r elektromanyet�k
dalgada E, B ve c n�n koord�nat
Elektr�k alanın yönü düzlem�nde göster�m�
(E)

Manyet�k
alanın yönü (B)

Elektromanyet�k
dalganın (c)
�lerleme yönü

Şek�l 3.31: Sağ el kuralı

12. SINIF FİZİK 131