Page 22 - Fizik 12 | 4.Ünite

4. ÜNİTE: ATOM FİZİĞİNE GİRİŞ VE RADYOAKTİVİTE

1964 yılında Murray Gell-Mann (Mur� G�lman) ve George Zw�g
(Corc Zv�g) proton ve nötronun madden�n temel yapı taşları olmadı-
ğını, yapı taşlarını kuark ve ant�kuarkların oluşturduğunu �fade etm�şt�r.
Gell-Mann ve Zw�g’�n bu görüşüne kuark model� adı ver�lm�şt�r. Kuark-
ların varlığını �spatlamak �ç�n 1967-1973 yılları arasında Stanford Doğ-
rusal Hızlandırıcı Merkez�’nde hızlandırılan elektronlar, proton ve nöt-
ron �le çarpıştırılarak parçacıkların �ç yapıları keşfed�lmeye çalışılmıştır.
Parçacık f�z�ğ�nde temel parçacıkları ve bu parçacıkların aralarındak�
etk�leş�mler�nde etk�l� olan güçlü nükleer kuvvet, zayıf nükleer kuvvet
ve elektromanyet�k kuvvet� açıklayan modele standart model den�r.
Standart model altında parçacıklar, ferm�yonlar ve bozonlar d�ye �k�
gruba ayrılır. Ferm�yonlar madde parçacıkları, bozonlar da bu par-
çacıklar arasında meydana gelen etk�leş�mlere aracılık eden kuvvet
parçacıklarıdır.
Standart model�n öngörüler�n�n �spatlanması uzun zaman almıştır.
Thomson’ın elektronu keşf�yle başlayan süreç 2012 yılında büyük
hadron çarpıştırıcısında model�n son parçacığı olan H�ggs bozonunun
(H�gs bozonu) keşf�ne kadar devam etm�şt�r.

Bas�tçe �fade etmek gerek�rse evren, 6 çeş�t kuark, 6 çeş�t lepton ve
kuvvet taşıyıcıları olan bozonlardan oluşur. Evrende bulunan kuarklar,
leptonlar ve bunlara a�t kuvvet taşıyıcıları Şek�l 4.16’da ver�lm�şt�r.

Kütle 2.4 MeV/c 2 1.27 GeV/c 2 171.2 GeV/c 2 0 ≈126 GeV/c 2
H
u c t g Higgs
KUARKLAR 4.8 MeV/c 2 95 MeV/c 2 4.18 GeV/c 2 0 gluon bozonu
üst
tılsım
yukarı
s
γ
d
b
FERMİYONLAR 0.511 MeV/c 2 < 105.7 MeV/c 2 < 1.777 GeV/c 2 91,2 GeV/c 2
alt
garip
aşağı
foton
e
Z
µ
τ
LEPTONLAR elektron müon o 80,4 GeV/c 2
Z bozonu
tau

W
o
o
e
µ
elektron müon tau τ W bozonu BOZONLAR
nötrino nötrino nötrino

Şek�l 4.16: Kuark, lepton ve bunlara a�t kuvvet taşıyıcıları
a) Kuvvet Taşıyıcı Parçacıklar (Bozonlar)

Parçacıklar arasında etk�leşmey� sağlayan dört temel kuvvet ve kuvvet
taşıyıcıları vardır. Ferm�yon parçacıkları �le etk�leşen kuvvet taşıyıcı

166 12. SINIF FİZİK