Page 3 - Fizik 12 | 5.Ünite
P. 3

1. BÖLÜM: ÖZEL GÖRELİLİK


            5.1.1. Michelson-Morley Deneyi

            John  C.  Maxwell  (Con  Maksvel)  tarafından  1861  yılında  ışığın  b�r
            elektromanyet�k dalga olduğunun �spatlanmasından sonra bazı b�l�m
            �nsanları, mekan�k dalgaların yayılması �ç�n nasıl maddesel b�r ortama
            �ht�yaç duyuluyorsa elektromanyet�k dalgaların yayılması �ç�n de mad-
            desel b�r ortama �ht�yaç olduğunu düşünmüş ve uzayın ether adı ver�-
            len b�r ortamla dolu olduğunu öne süren ether h�potez�n� ortaya atmış-
            lardır. Bu h�poteze göre evren tamamen ağırlığı olmayan b�r maddeyle
            doludur ve evrendek� her şey bu madden�n �ç�nded�r.

            B�l�m �nsanlarına göre evren� dolduran b�r ether ortamı varsa ortamda
            yapılan hareketler, suya atılan b�r taşın su ortamında dalgalanmalara
            sebep olduğu g�b� etherde de dalgalanmalara sebep olmalıdır. Dün-
            ya’nın Güneş çevres�nde yaptığı dönme hareket� etherde dalgalan-
            malara neden olmalı ve Güneş’ten gelen ışınlar, dalgalanma doğrul-  Görsel 5.1: Albert A. M�chelson
            tusunda ve zıt yönde hareket ed�yorsa b�r d�rençle karşılaşıp hızını
            azaltmalıdır.

            Farklı doğrultularda hareket eden ışının farklı hız değerler�n�n olması
            ether�n varlığının �spatı olduğunu düşünen Albert Abraham M�chelson
            (Albert Abraham M�şelson) (Görsel 5.1) ve Edward Morley (Edvırd
            Morley) (Görsel 5.2) ışık hızındak� değ�ş�mler� ölçmek ve ether ortamının
            varlığını ıspatlamak �ç�n 1887 yılında ünlü M�chelson-Morley deney�n�
            yapmışlardır. Deneyde A. A. M�chelson tarafından keşfed�len M�chelson
            g�r�ş�mölçer�n� (�nterferometre) kullanmışlardır.

            G�r�ş�mölçerler, tek renkl� ışığı b�r yarı geç�rgen ayna yardımıyla �k�
            ışık demet�ne ayırıp bu ışınların tekrar b�rleşmes�yle ekranda g�r�ş�m
            desen�n�n oluşmasını sağlayan düzeneklerd�r (Şek�l 5.1). G�r�ş�möl-
            çerler, dalga boylarının doğru ölçümler�nde veya bazı hassas uzunluk
            ölçümler�nde kullanılmaktadır.
                                                                                Görsel 5.2: Edward Morley
                                  Hareketli ayna (B)



                                           Ether rüzgârının doğrultusu



                Işık kaynağı
                                                              Sabit
                                                               ayna
                                                                (A)


                   Yarı geçirgen ayna



                                            Girişim saçakları




                                      Ekran
                     Şek�l 5.1: M�chelson g�r�ş�mölçer�n�n şemat�k görünümü



                                                                                        12. SINIF FİZİK    189
   1   2   3   4   5   6   7   8