Page 74 - Biyoloji 10 - Kavram Öğretimi

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
Kavram Öğretimi 35
Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı BİYOLOJİ 10
2. ÜNİTE : KALITIMIN GENEL İLKELERİ > 10.2.1. Kalıtım ve Biyolojik Çeşitlilik
Kavram : Dihibrit Çaprazlama
Genel Beceriler : Eleştirel Düşünme Becerisi
Alan Becerileri : Çıkarım Yapma Becerisi

Çalışmanın Adı GENLER NASIL AKTARILIR? 20 dk.
Çalışmanın Amacı Dihibrit çaprazlama örneklerini uygulayabilme.

Yönerge: Aşağıda verilen tablodaki bilgilerden hareketle soruları cevaplayınız.

Genler Nasıl Aktarılır?
Aşağıda insanlarda gözlenen bazı karakterler ve bu karakterlerin baskınlık ve çekiniklik durumu veril-
miştir. (Tablodaki karakterleri kodlayan genlerin bağımsız olduğunu varsayınız.)

Geni Temsil Geni Temsil
Karakterler Baskın (dominant) Çekinik (resesif)
Eden Harf Eden Harf

Saç Rengi Koyu renk saç (siyah saç) A Açık renk saç (sarı saç) a

Saç Şekli Kıvırcık saç B Düz saç b
Kirpik Uzun kirpik D Kısa kirpik d

Göz Rengi Koyu renk göz (kahverengi göz) E Açık renk göz (mavi göz) e

Aynı anne ve babaya sahip kardeşler bile benzer genetik karakterlere sahip olmayabilir. Peki, bu duru-
mun sebebi nedir? Yanıtımız belli: genlerimiz! Sahip olduğumuz 46 kromozom üzerinde farklı karakter-
lerin kalıtımından sorumlu olan aleller bulunur. Bu genler mayoz bölünme sonucu oluşan gametler ile
yeni nesillere aktarılır. Mendel’in Bağımsız Dağılım İlkesi’ne göre gametler oluşurken farklı karakter-
leri kodlayan aleller, birbirini etkilemeden gametlere dağılır. Bu durum yavru bireyin genetik özelliklerini
belirler. Örneğin kirpik ve saç rengi genleri, birbirlerini etkilemeden faklı gametlere dağılır. Genlerin yav-
rulara aktarımı çaprazlama ile gerçekleşir. İki karakter yönüyle heterozigot (melez) olan bireyler dihib-
rittir. Tabloda yer alan iki farklı, heterozigot karakterin yavrulara aktarım mekanizmasını anlatan dihibrit
çaprazlama örneğini inceleyiniz:

Anne X Baba
P Heterozigot Heterozigot
Uzun kirpikli ve siyah saçlı Uzun kirpikli ve siyah saçlı
Genotip: AaDd AaDd

Gametler: AD, Ad, aD, ad AD, Ad, aD, ad
Gamet oranları: ¼ , ¼ , ¼ , ¼ ¼ , ¼ , ¼ , ¼

Spermler
1. Yöntem:
¼ AD ¼ AD ¼ Ad ¼ aD ¼ ad
Elde edilen gametlerin çaprazlaması, ¼ Ad AADD AADd AaDD AaDd
Punnett karesi üzerinde yapılır.
Gametleri ve olasılıkları Punnett karesine Yumurtalar ¼ aD AADd AAdd AaDd Aadd
yerleştirilir. ¼ ad AaDD AaDd aaDD aaDd

AaDd Aadd aaDd aadd

n: heterozigot karakter sayısı

Genotip oranı: (1:2:1) x (1:2:1) = 1:2:1:2:4:2:2:1:2:1 Genotip çeşidi: 3ⁿ = 3² = 9
Fenotip oranı: (3:1) x (3:1) = 9:3:3:1 Fenotip çeşidi: 2ⁿ = 2² = 4

71