Page 121 - Türk Dili ve Edebiyatı 10 | Kavram Öğretimi Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
59 TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10 Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı
Kavram Öğretimi
6. ÜNİTE : TİYATRO > Geleneksel Türk Tiyatrosu
Kavram : Gölge Oyunu
Genel Beceriler : Bilgi Okuryazarlığı Becerisi
Alan Becerileri : Yazma Becerisi

Çalışmanın Adı YÂR BANA BİR EĞLENCE MEDET! 20 dk.
Çalışmanın Amacı Karagöz oyununun genel özelliklerini açıklayabilme.

Yönerge: Aşağıdaki bilgi haritasını inceleyip metni okuyunuz. Bunlardan hareketle soruları cevaplayınız.

Oyunun Genel Özellikleri Karagöz ve Hacivat’ın Tip Özellikleri

• Geleneksel Türk tiyatrosunun bir türüdür. • Karagöz: Eğitim görmemiş, kaba ve patavatsızdır.
• Oyunun asıl kahramanları Karagöz ve Hacivat’tır. Oyunda halkı temsil eden tiptir. Açık sözlü ve dürüst-
• Oyun, aydınlatılmış bir perdenin arkasında hareket tür. Hacivat’ın kullandığı kelimeleri yanlış anlar, bu
ettirilen tasvirlerle oynanır. yanlış anlamalardan gülünç durumlar ortaya çıkar.
• Yazılı bir metne dayanmaz, doğaçlama oynanır.
• Güldürme esasına dayanır, güldürü genellikle • Hacivat: Eğitim görmüş, kendini beğenmiş, yarı
yanlış anlamalar ile yapılır. aydın tiptir. Konuşurken sıkça Arapça ve Farsça
• Karagöz oynatan sanatçıya “hayalî” denir. kelimeler kullanır. Kurnaz ve çıkarcıdır.
• Oyunun piri Şeyh Küşteri olarak kabul edilir.
• Tarihi çok eskilere dayanan oyun, Osmanlı
döneminde halk tarafından oldukça ilgi görmüştür.
KARAGÖZ
Oyunun Bölümleri (Gölge Oyunu) Oyundaki Yardımcı Tipler

• Giriş (Mukaddime) • Zenne • Arnavut
• Muhavere (Karşılıklı Konuşma) • Acem • Yahudi
• Fasıl (Oyun) • Rum • Tuzsuz Deli Bekir
• Bitiş • Laz • Beberuhi

KARAGÖZ FASLI: LEYLA İLE MECNUN
HACİVAT — (Semaî söyleyerek gelir.)
(…)
(Perde gazelini okur.)
(…)
Efendim, demem o deme değil, benim gönlümün süru-
ru, gözümün nuru, ömrümün hâsılı Karagöz’üm acaba
nerede ola? Hâb’da mı? Bidâr mı, yoksa köşe pencere-
sine kurulmuş, çubuk mu çeker?
KARAGÖZ (Pencereden) —Hayır nezle olmuş burnu-
nu çeker?
HACİVAT — Ne olur, tenezzül ediverse de rûberû gelsek.
KARAGÖZ (Pencereden) — Burun buruna mı gelsek? (Çekilir.)
HACİVAT (Makamla) — Gel benim Karagöz’üm sefalar vaktidir şimdi?
KARAGÖZ (Pencereden makamla) — Sırtın kaşınıyorsa Hacivat, tımarın vaktidir şimdi.
HACİVAT — Yâr bana bir eğlence medet… Yâr bana bir eğlence medet!.. (Karagöz köşeden atlar,
Hacivat ile boğuşmaya başlar.)
— Aman birader, boğazımı sıkma… Ulan bacağımı bırak…
(…)
HACİVAT — Vayy, efendim akşâmı şerifler hayır olsun…
KARAGÖZ (Tokat vurur.) — Mendebur kargalar gözünü oysun…
(…)
HACİVAT (Gelir.) — Birader, böyle kavga ile ömür geçer mi?..
KARAGÖZ (Gülerek) — Ne yapalım, huyum kurusun, seni okşamadan içim rahat etmez…

118