Page 46 - Türk Dili ve Edebiyatı 10 | Kavram Öğretimi Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
Kavram Öğretimi 21
Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10
3. ÜNİTE : ŞİİR > İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı > İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı Nazım Türleri
Kavram : Koşuk, Sagu
Genel Beceriler : Eleştirel Düşünme Becerisi
Alan Becerileri : Okuma Becerisi

Çalışmanın Adı TÜRK ŞİİRİNİN İLK ÖRNEKLERİ 15 dk.
Çalışmanın Amacı Koşuk ve sagunun özelliklerini açıklayabilme.

Yönerge: Aşağıdaki tabloyu inceleyip soruları cevaplayınız.

İSLAMİYET ÖNCESİ DÖNEM TÜRK ŞİİRİ
Koşuk Sagu
Sığır törenlerinde ve şölen denilen ziyafet törenlerinde
Yuğ denilen yas törenlerinde söylenmiştir.
söylenmiştir.
Ölen kişinin ölümünden duyulan üzüntünün dile geti-
Aşk, ayrılık, doğa sevgisi ve kahramanlık temalı
rildiği şiirlerdir. Ölen kişinin kahramanlık ve başarıları,
şiirlerdir.
hayattayken yaptığı iyilikler anlatılır.
Lirik, epik ve pastoral özellikteki şiirlerdir. Lirik ve epik şiir özelliklerini taşır.
Halk edebiyatında güzelleme ve koçaklama,divan Halk edebiyatında ağıt, divan edebiyatında mersiye ile
edebiyatında gazel ile benzerlik gösterir. benzerlik gösterir.
Sözlü döneme ait şiirlerdir. Kaşgarlı Mahmut, ulaşabildiği koşuk ve saguları derleyip XI. yüzyılda Dîvânu Lu-
gâti’t-Türk adlı eserinde yazıya geçirmiştir. Koşuk ve saguların bazılarına ise yabancı kaynaklardan (Bizans, Çin
kaynakları) çeviri yoluyla ulaşılmıştır.

Nazım birimi dörtlüktür. Hece ölçüsünün 7, 8 ve 11’li kalıpları yaygındır.
Genellikle yarım kafiye ve düz kafiye düzeni kullanılmıştır.

SAGU AĞIT
(…) Ceyhun kardaş sen bu elden gideli
Turgan ulug ışlaka Dağlarım yıkıldı, çöllerim bomboş.
Tirgi urup aşlaka Söğütlü dereler, iğdeli beller,
Tumlug kadır kışlaka Kuraktan çatlamış göllerim bomboş.
Kodtı erig umduru
(…)

GÜNÜMÜZ TÜRKÇESİ Külebi der ölüm gelir yavaştan,
Ben de bıktım bu anlamsız savaştan,
(O), büyük işlere kalkışan, Dağdaki geyikten, gökteki kuştan
soğuk (ve) şiddetli kış (ayların)da (bile) Beter oldum, telim teleğim bomboş.
ziyafet sofrası kurup (konuklarına yemek
yediren bir yiğit)ti. Cahit Külebi
(Ölümü ile), halkı (onun cömertliğini) umar (Metinler, aslına sadık kalınarak alınmıştır.)
(ve bekler durumda) bıraktı.

1. Yukarıda Türk edebiyatının farklı dönemlerine ait iki şiir örneği verilmiştir.

a) Bu şiirlerin ortak özellikleri nelerdir?

43