Page 153 - Fizik 10 | Kavram Öğretimi Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
FİZİK 10
Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı Kavram Öğretimi 90
4. ÜNİTE : OPTİK > 4.1. Aydınlanma
Kavram : Aydınlanma Şiddeti
Genel Beceriler : Eleştirel Düşünme Becerisi
Alan Becerileri : Çıkarım Yapma Becerisi, Tahmin Etme Becerisi

Çalışmanın Adı KAYBOLAN YAĞ LEKESİ 20 dk.
Çalışmanın Amacı Aydınlanma şiddeti kavramını fotometreden yararlanarak açıklayabilme.

• Kâğıttaki yağ lekesini su kullanmadan görünmez hâle getirebilir misiniz?

Yönerge: Aşağıda aydınlanma konusu ile ilgili metin verilmiştir. Metinden yararlanarak soruları cevap-
layınız.

Fotometreler ışık şiddetini bulmaya yarayan düzeneklerdir. Fotometrelerin çeşitleri vardır. Bunlardan en
çok kullanılanları, yağ lekeli fotometrelerdir. Yağ lekeli fotometreler Bunsen fotometresi olarak da bilinir.
Robert Wilhelm Bunsen (Rabırt Vilhelm Bansın), fotometresini geliştirme aşamasında iken yarı saydam
bir kâğıt üzerinde bir yağ lekesi oluşturuyor. Kâğıdın her iki tarafında bulunan özdeş mumların kâğıttan
eşit mesafede oldukları kritik bir durumda yağ lekesinin kaybolduğunu fark ediyor. Bunsen, bunun sebe-
bini kâğıdın her iki tarafındaki aydınlanma şiddetlerinin eşit büyüklükte olmasıyla açıklıyor. Mumlardan
birinin aydınlanma şiddeti bakımından daha büyük seçilmesi durumunda yağ lekesinin kaybolması için
büyük olan mumun daha uzağa konulması gerektiğini notlarına ekliyor.
Alman bilim insanı Bunsen’a ait Bunsen fotometresinde, Murat öğretmen tarafından şematik çizimi aşa-
ğıda verilen şekliyle, mum yerine ampul kullanılıyor. Murat öğretmen, iki özdeş lambayı şekildeki yarı
saydam kâğıttan eşit mesafede ve aynı noktayı eşit açıyla aydınlatacak biçimde konumlandırıyor.
Fizik öğretmeni Murat, ışık ve aydınlanma konularında Robert Wilhelm Bunsen’ın geliştirdiği yağ lekeli
fotometreyi öğrencilerine tanıtmayı amaçlıyor.

Murat öğretmen, kâğıt üzerinde oluşturduğu yağ lekesini bu şartlarda göremediğini fark ediyor. Lamba-
ların birinin ampulünü daha büyük ışık şiddeti olan ampulle değiştiriyor. Bu durumda ampulünü değiş-
tirdiği lambanın kâğıda olan mesafesini de artırdığında yağ lekesinin tekrar görünmediğini fark ediyor.
Bununla birlikte lambanın birinin yatayla yaptığı açıyı artırdığında yağ lekesinin görünür hâle geldiğini
anlıyor. Lambaların aydınlanma şiddetlerinin kâğıda olan mesafelerinin karesi ile ters, ampullerin ışık
şiddetleri ile doğru orantılı olduğunu notlarına ekliyor.

151