Page 164 - Fizik 10 | Kavram Öğretimi Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
97 FİZİK 10 Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı
Kavram Öğretimi
4. ÜNİTE : OPTİK > 4.5. Küresel Aynalar
Kavram : Odak Noktası, Merkez, Tepe Noktası, Asal Eksen
Genel Beceriler : Eleştirel Düşünme Becerisi
Alan Becerileri : Çıkarım Yapma Becerisi

Çalışmanın Adı 3D AYNA 20 dk.
Çalışmanın Amacı Odak noktası, merkez, tepe noktası ve asal eksen kavramlarını açıklayabilme.

Yönerge: Aşağıdaki metinden yararlanarak soruları cevaplayınız.

Fizik öğretmeni Murat, fizik dersindeki öğretim programına uygun olarak öğrencilerinin küresel ay-
naları yakından tanımalarını amaçlıyor. Cam ustası bir arkadaşına küre biçiminde bir şeffaf cisim
yaptırıyor.

Şeffaf cisme çukur tarafından bakıldığında şeffaf cisim çukur aynayı; tümsek tarafından bakıldığında
ise tümsek aynayı temsil ediyor. Camdan yapılmış şeffaf cisim, iç içe geçmiş iki farklı eğrilik yarıçapı
değerinde iki yarım küreden oluşuyor.

Yukarıda sözü edilen şeffaf cisim ile sokak başlarında sürücülerin görme alanını artıran tümsek bir ay-
nanın sembolik çizimi aşağıda Görsel 1'de verilmiştir.

Görsel 1: Şeffaf cismin ortadan ikiye bölünmüş şeklinin kesiti

Görsel 1’de de görüldüğü gibi şeffaf cismin ortadan ikiye bölünmüş şeklinin kesitindeki dairelerin orta
noktası çukur aynanın merkezi olarak adlandırılabiliyor. Cismin dışbükey kısmı şeffaf olmayan bir mad-
de ile boyanıp çukur olan iç kısmı parlatıldığında tam bir çukur aynaya dönüşebiliyor. Şeffaf cismin tam
ortasından merkez noktasını kesecek şekilde çizilen doğru, asal eksen olarak adlandırılıyor. Asal ekse-
nin aynaya temas ettiği nokta ise âdeta bir tepenin en yüksek noktası olarak düşünülebiliyor. Böylece
merkez noktası ile tepe noktası arasında oluşan doğru parçasının merkezden ayna yüzeyine kadar olan
uzunluğu ayna yüzeyindeki her nokta için eşit oluyor.

Çukur aynanın asal eksenine paralel gelen tüm ışınlar yansıtıcı olan iç kısımdan yansıdıktan sonra mer-
kez ile tepe noktası arasındaki doğru parçasının tam ortasındaki noktadan geçiyor. Işığın bu bir noktada
toplanma davranışına odaklanma deniyor. Odak uzaklığı ise merkez noktası ile asal eksene paralel
gelen ışınların yansıdıktan sonra geçtiği nokta arasındaki uzaklığın adı oluyor. Çukur aynalar günlük
hayatta görüntüleri büyütmek için kullanılıyor.

Görsellerdeki cam cisimde farklı yarıçap değerlerine sahip iki çukur ayna oluşturulması durumunda çu-
kur aynaların odak uzaklıkları da farklı oluyor.

162
Hazırlayan: Murat İZKAVAS