Page 82 - Fizik 10 | Kavram Öğretimi Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
46 FİZİK 10 Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı
Kavram Öğretimi
3. ÜNİTE : DALGALAR > 3.1. Dalgalar
Kavram : Dalga, Titreşim
Genel Beceriler : Eleştirel Düşünme Becerisi
Alan Becerileri : Çıkarım Yapma Becerisi

Çalışmanın Adı DALGALARDA TİTREŞİM YÖNÜ 20 dk.
Çalışmanın Amacı Dalga ve titreşim hareketinin temel kavram özelliklerini ifade edebilme.

Yönerge: Aşağıdaki metinden yararlanarak soruları cevaplayınız.

Durgun bir göle taş attığınızda Görsel 1’deki gibi bir
şekil oluşur. Bu şeklin daha görünür olması taşın bü-
yüklüğü ile orantılıdır. Küçük bir taş atılınca desen-
de bir değişiklik olmaz, sadece desenin görünürlüğü
azalır. Atılan taş yatayda dengede olan su düzeyinde,
taşın düştüğü noktada çökmeye sebep olurken yanın-
da bir taşma olur. Taşın atıldığı nokta düzeyi bir aşağı
bir yukarı hareket yapar. Denge noktası düzeyinden Titreşim Doğrultusu
yukarı aşağı oluşan salınım hareketine titreşim denir.
Titreşimin denge düzeyinden olan uzaklığa uzanım, Yaprak
uzanımın maksimum değerine de genlik denir. Taşın
atıldığı noktanın yakınına bir yaprak parçası bırakılır-
Görsel 1
sa bu etkinin yayılması esnasında ortam hareket et-
mediği için yaprak, taşın düştüğü merkezden yatay uzaklığını değiştirmeden düşey düzlemde bir yukarı
bir aşağı titreşim yapar. Bu olay, etkinin yayılırken ortamın hareket etmediğinin, taşın düştüğü noktanın
yukarı ve aşağı hareket ettiğinin göstergesidir. Enerjinin taşınmasına yol açan titreşime dalga, oluşan
desene dalga deseni denir.

Titreşim doğrultularına göre dalgalar enine dalgalar ve boyuna dalgalar (Görsel 2) olarak iki gruba ayrılır.
Görsel 3’te hava ortamında ses kaynağından çıkan dalgaların titreşim doğrultusu ve ilerleyişi gösteril-
miştir.

Yayılma doğrultusu
Ses dalgasının yayılma yönü
Hoparlör
Titreşim doğrultusu
Enine Dalga
Titreşim doğrultusu

Boyuna Dalga Titreşim doğrultusu
Yayılma doğrultusu Minumum Titreşim Maksimum Titreşim

Görsel 2 Görsel 3

Dalgalarda ortama ihtiyaç duyulmadan yayılma oluyorsa bu tip dalgalar elektromanyetik dalgalar, yayıl-
ması için ortama ihtiyaç duyulan dalgalar ise mekanik dalgalardır.

80
Hazırlayan: Ersoy Erkan ŞEN