Page 86 - Fizik 10 | Kavram Öğretimi Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
49 FİZİK 10 Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı
Kavram Öğretimi
3. ÜNİTE : DALGALAR > 3.1. Dalgalar
Kavram : Dalga Boyu
Genel Beceriler : Eleştirel Düşünme Becerisi
Alan Becerileri : Çıkarım Yapma Becerisi

Çalışmanın Adı SUYA DÜŞEN TAŞ 15 dk.
Çalışmanın Amacı Salınım hareketi sonucu ortamda oluşan bir dalgada dalga boyunu açıklayabilme.

Yönerge: Aşağıdaki metinden yararlanarak soruları cevaplayınız.

Doğada çeşitli titreşimler sonucu oluşan dalga hareketleri vardır. Su, yay ve deprem dalgalarının yayıl-
ması için maddesel ortama gerek vardır. Elektromanyetik dalgalar yani ışık ve radyo dalgaları yayılmak
için herhangi bir maddesel ortama gereksinim duymazlar. Mekanik bir dalganın oluşması için yayıldığı
ortama enerji aktarımı gerekir ve bu sayede bir sarsıntı hareketi düşeyde veya yatayda salınım yapacak
şekilde oluşur. Dalga oluşumu sırasında belirgin gözlemlenen iki durum, dalga tepesi olarak adlandırılan
en üst kısım ve dalganın en alçak nok-
tası olan dalga çukurudur. Görsel 1’de
suya atılan bir taşın oluşturduğu dal-
Ardışık iki dalga tepesi
ga hareketi ve iki dalga tepesi arası
gösterilmiştir.
Durgun bir suya attığımız taşın suyun
yüzeyinde oluşturduğu dalgaların kı-
yıya kadar ilerlediği görülür. Aslında
kıyıya ulaşan, taşın atıldığı noktadaki
suyun kendisi değildir. O noktada or-
taya çıkan enerji su dalgaları ile kıyıya
kadar iletilir. Dalga hareketi, ortamda-
ki titreşimlerin uyumlu hareketi olarak
görülebilir. Su dalgasında her bir su
molekülü hem aşağı-yukarı hem de
ileri-geri yönde yaptığı titreşim hare-
ketinin birleşimi sonucu oluşan daire-
Görsel 1: Suya atılan bir taşın oluşturduğu dalga hareketi
sel bir yörünge izler.
Su molekülleri enerjiyi komşu mole-
küllere ileterek onların da benzer ha-
reketi yapmalarını sağlar. Suyun yü-
zeyindeki her molekül birbiri ardınca
hareket eden ancak birbirlerinden ba-
ğımsız titreşim kaynaklarıdır. Böylece
ilerleme doğrultusu boyunca oluşan
dalga kıyıya kadar ulaşır. Görsel 2’de
sarı renk ile gösterilen bir yörüngede
bir su molekülünün temsilî hareketi
gösterilmiştir. Sarı renk üzerindeki bir
molekül, dikkat edildiğinde aynı nok-
tada durmakta fakat enerjisini diğer
moleküllere ileterek su dalgasındaki
Görsel 2: Bir su molekülünün temsilî hareketi
enerjiyi aktarmaktadır. Maksimum ve
minimum noktada iki su molekülü arasındaki uzaklık dalganın ölçülebilir boyudur.

84
Hazırlayan: Hasan ATÇEKEN