Page 97 - Tarih 10 | Kavram Öğretimi Kitabı

TARİH 10 CEVAP ANAHTARLARI
Kavram Öğretimi

ve güvenilir olmalı. Hileden uzak durmalı, makul kazanç ile Çalışma No.: 125
ticaretini sürdürmeli...” vb. farklı cevaplar verilebilir.
1. Osmanlı hazinesinin nakit para ihtiyacının doğması,
mültezimlerin sürekli olarak değişmesiyle Osmanlı vergi
Çalışma No.: 122 kaynaklarının tahrip olması gibi nedenlerden dolayı malikane
sistemi uygulanmıştır. Bu sistemle hazinenin nakit para
1. Öğrencinin; öncelikle narh uygulamasının mal ve hizmetlerin ihtiyacını karşılanması, tahrip edilen vergi kaynakla¬rının
satış fiyatlarının devletçe belirlenmesi olduğu ve dolayısıyla yeniden canlandırılması, bu kaynakların sürekli hâle getirilmesi
Osmanlı yöneticilerinin bununla hem üreticiyi hem de tüketi- ve değiş¬mez bir mültezime bırakılması amaçlanmıştır.
ciyi korumayı amaçladıkları şeklinde cevap vermesi beklenir.
2. Malikane usulü özel mülkiyet anlayışının yaygınlaşmasına
2. Öğrencinin; mal veya hizmetin üretim zamanı, savaş hâli, do- sebebiyet vererek Osmanlı topluluğunda bir dönüşüm
ğal afetler, sikke tashihleri gibi nedenlerle farklı narh tespitleri yaşanmasına da ön ayak olmuştur. Halkın yaşamına
yapıldığı şeklinde cevap vermesi beklenir. olumsuz etki yapan sistem aynı zamanda tarımsal üretimi de
geriletmiştir. Ayrıca ilerleyen tarihlerde Osmanlı Devleti’ni
3. Öğrencinin; merkezde ilgili bakanlıklar, taşrada belediyeler zora sokacak olan Ayanların ortaya çıkmasına sebep olmuştur.
şeklinde cevap vermesi beklenir.
3. Malikane sistemiyle tam manasıyla benzerlik göstermese de
günümüzde bu sisteme benzer uygulamalar söz konusudur.
Çalışma No.: 123 Hazineye ait tarım arazilerinin topraksız veya yeterli
toprağı olmayan çiftçilere kiraya verilmesi, oduna dayalı
1. Aile, çiftlik, bir çift öküz. orman ihaleleri, mesire alanlarının ihaleleri ve bazı devlet
kurumlarının ihale yöntemiyle işletme hakkının verilmesi bu
2. Öğrencinin bilgi birikimine bağlı olarak; “Hububat ülkelerin uygulamalara örnek olarak gösterilebilir.
temel ihtiyaç malzemesi olan stratejik bir üründür. Hem üre-
tici için geçim kaynağı hem de ülke ihtiyacını karşılayan gelir
kaynağı durumundadır. Ülke politikalarının belirlenmesinde Çalışma No.: 126
ulusal güvenlik unsuru olacak kadar önemlidir. Hubuat üre-
timinin azalması ülke içinde kıtlıklara sebep olabileceği gibi 1. Osmanlı Toprak Sistemi’nde arpalık gibi uygulamalar ile
ordunun temel ihtiyacının karşılanmamasına neden olabilece- hem vergilerin toplanması kolaylaştırılmış hem de hizmet
ği için ülke savunmasını olumsuz etkiler. Hububat; üretimden sektörünün işleyişi aktif hale getirilmiştir.
ticarete, beslenmeden ülke savunmasına kadar pek çok alanda
kilit ürün konumundadır...” vb. farklı cevaplar verilebilir. 2. Gelir vergilerinin değişimi her zaman vergi kalemlerinin de
değişmesine neden olur. Bazen uygulanan sistemler atıl hâle
3. Öğrencinin bilgi birikimine bağlı olarak; “Tarımsal faaliyet- gelebilir veya sistemin uygulanışında suiistimaller olabilir. Bu
lerin sürdürülebilirliği için tarımsal ekolojiye önem veril- durumda sistem ya ıslah edilir ya da tamamen değiştirilirdi.
melidir. Toprak ve su kaynaklarının bilinçli kullanılması ve Toprak sisteminin değişime uğraması da vergilendirmeyi ve
etkin biçimde yönetilmesi gerekir. Gerekli teknik, sosyal ve maaş ödeme usulünü değiştiren en önemli etkendir.
ekonomik koşulların oluşturulması sağlanmalıdır...” vb. farklı
cevaplar verilebilir. 3. Günümüzde bazı STK, vakıf, sendika vb. kurumlarda ödenen
maaş ve huzur hakkı gibi uygulamalar arpalık sistemi ile
benzerlik göstermektedir. Çünkü buradaki yetkili kişiler
Çalışma No.: 124 konumları veya yaptıkları hizmet karşılığında maaşlarına ek
olarak farklı ödemeler almaktadırlar.
1. Osmanlıdan önce paşmaklık uygulaması olmayışının
nedenlerinden biri Türklerdeki ataerkil aile yapısıdır. İslamiyet Çalışma No.: 127
öncesi ve sonrası Türk devletlerinde ülke toprakları hanedana
mensup erkeklerin ortak malı sayılmış bu hususta kadınlara 1. Mirî kelime anlamı olarak hazineye ait olan demektir. Osmanlı
herhangi bir hak tanınmamıştır. Bir diğer önemli sebep Türklerin döneminde devlet hazinesi yanında devlete ait toprakları ve bu
hayat tarzları olabilir. Konargöçer yaşayan Türk boyları sık topraklardan alınan vergileri ifade eden bir kavramdır.
sık yer değiştirmek durumundaydılar. Bu nedenle tarımsal
faaliyetlerden ziyade hayvancılıkla uğraşmışlardır. Osmanlı 2. Mirî Arazi:
döneminde konargöçer hayat tarzı olmakla birlikte şehir hayatı
gelişti ve saraylar inşa edildi. Anadolu ve Rumeli’de hâkimiyet ÇEŞİTLERİ:
sahası genişledikçe tarımsal faaliyetlerin ekonomi içerisindeki • Dirlik
yeri ve önemi arttı. Devlet zenginleşti, refah seviyesi yükseldi. • Mukataa
Artan bu refah ve zenginlikten zamanla Osmanlı hanedan
kadınları da yararlanmaya başladı. Ayrıca merkezi otoritenin • Arpalık
zayıflaması sonucu saray kadınlarının devlet yönetiminde söz • Paşmaklık
sahibi olma hevesleri onların ekonomik olarak güçlü olmalarını • Yurtluk ve Ocaklık
zorunlu kılıyordu. • Malikâne
2. Paşmaklık uygulaması Osmanlı hanedan kadınlarına şahsi YARARLARI:
ihtiyaçlarını kendilerine tahsis edilen toprakların gelirleriyle • Üretimin devamlılığını sağlamak
giderme fırsatı vermiştir. Tahsis edilen bu toprakların gelirleri
kadın sultanların ihtiyaçlarından fazlası kadın sultanlar çeşitli • Reayanın vergisini toplamak
hayır hizmetlerine vakfetmişlerdir. Dinî, sosyal, kültürel, • Toplanan vergilerle asker yetiştirmek
eğitim, ulaşım vb. farklı alanlarda faaliyet gösteren bu vakıflar • Bölgelerin asayiş ve güvenliğini sağlamak
devletin yükünü hafifletmiş, sosyal ve ekonomik dayanışmayı
artırmış, halkın muhabbetle devlete bağlı kalmasını sağlamıştır. OLUŞMA YOLLARI:
Osmanlı Devleti’nde merkezî otoritenin zayıflaması, yönetimde • Fetih sırasında ele geçirilip reayaya devredilen topraklar
saray kadınlarının, valide sultanların etkili olma heveslerini artır- • Mirasçı bırakmadan vefat eden kimselere ait olan topraklar
mıştır. Bu emellerine ulaşmada sahip oldukları mülk ve gelirler en • Fetih esnasında hangi statüye bağlandığı bilinmeyen araziler
önemli araç olmuştur. Yüksek rütbeli vezir ve devlet adamlarını
bahşişlerle kendi taraflarına çekerek devlet yönetiminde etkin rol • Sahibi belli olmayan araziler ve
alarak siyasi olaylara karışmışlardır. • Tarıma elverişli değilken padişahın izniyle işlenerek tarıma ka-
262