Page 101 - Biyoloji 11 | Kavram Öğretimi Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
Kavram Öğretimi 49
48 BİYOLOJİ 11 Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı Ortaöğretim Genel Müdürlüğü BİYOLOJİ 11
Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı
Kavram Öğretimi
1. ÜNİTE : İNSAN FİZYOLOJİSİ > 11.1.4.Dolaşım Sistemi > 11.1.4.5. Bağışıklık çeşitleri ve vücudun doğal savunma mekaniz-
Fil Hastalığı (Lenfödem) ması
Kavram : Aşı, Serum
Hücreler arası boşlukları dolduran sıvının miktar olarak dengede kalabilmesi için Genel Beceriler : Eleştirel Düşünme Becerisi
Alan Becerileri : Çıkarım Yapma Becerisi
sürekli olarak süzülmesi ve kan dolaşımına karışması gerekir. Lenf sıvısı olarak ad-
landırılan bu sıvı lenf sistemi tarafından kontrol edilir. Lenf bezlerinde, kanallarında
Çalışmanın Adı AŞILIYIM SAĞLIKLIYIM 20 dk.
veya düğümlerinde oluşan hasarlara ve doğumsal anomalilere bağlı olarak hücreler
arasındaki sıvı miktarının dengesinde bozulmalar oluşabilir. Lenf bezlerinde oluşan Çalışmanın Amacı Aşı ve serum ile oluşan bağışıklığı kavrayabilme.
tıkanıklıklar, lenf sıvısının boşaltılmasını olumsuz etkileyerek kol ve bacaklarda sıvı
birikimine, dolayısıyla da şişliklere neden olur. Bu durum fil hastalığı olarak adlan-
Yönerge: Aşağıda verilen metin ve zihin haritalarından yararlanarak soruları cevaplayınız.
dırılır.
Görsel 2: Fil Hatalığı
Vücut, yabancı antijenlerle doğrudan karşılaşınca antijenlere karşı tepki verir. Bir başka deyişle anti-
korlar ve T hücreleri, antijenlere karşı kişinin kendi bağışıklık sistemi tarafından üretilir. Bu tip bağışık-
Lenfanjit
lamaya aktif bağışıklama adı verilir. Aktif bağışıklama, aşılamayla veya mikrobik bir hastalık geçirerek
Lenf damarları, lenf sisteminin bir parçası olup lenf sıvısının dolaşımını kazanılır. Kişiye onu hasta etmeyecek ancak kimyasal olarak antijenleri taşıyan ölü mikroorganizmalar
sağlar. Lenf damarlarının iltihaplanmasına lenfanjit denir. Lenfanjit, deri- verilerek kişide bağışıklık oluşturması sağlanır. Bu işleme aşılama (bağışıklama) denir
nin bütünlüğünün bozulduğu yaralanma veya travmalarda bozulmuş de-
riden bakterilerin girmesi ve lenf damarlarına ulaşması ile olur. Lenfanjit,
mRNA (Virüse ait Antijen
tedavi edilmezse ilerleyip lenf bezlerine veya kana geçebilir ve lenfödem Proteini sentezler) İçerir (Bakteri veya virüs)
gelişmesine sebep olabilir.
Koruyucu bir Bağışıklık sistemini
Görsel 3: Lenf Sistemi sağlık hizmetidir AŞI uyarır
Lenfoma
Önemi İşlevi
Lenf sıvısı vücutta hastalık oluşturma potansiyeline sahip mikroorganiz-
malar ile mücadele eden beyaz kan hücrelerini barındırır. Lenf nodları Aktif bağışıklığı Antijenle tekrar
sağlar karşılaştığında
(düğümleri), bir filtre gibi fonksiyon göstererek virüs ve bakterilerin vü- Sağlar Çeşitleri hızlı antikor cevabı
cutta yayılmasını engeller. Lenf sistemini oluşturan lenfosit denilen kan oluşturur.
hücrelerinin lenf bezlerinde aşırı çoğalması lenf kanseri gelişimine neden
olabilir. Lenf kanserinin tıbbi adı lenfomadır. Kötü huylu lenfositler lenf Aktif bağışıklık Çiçek aşısı
bezleri dışında dalak, karaciğer, kemik iliği ve diğer organlarda da çoğa- Hepatit-A
Heptit-B
labilirler. Görsel 4: Lenf Sistemi
Covid-19
BCG (Verem)
Çocuk felci
2. Yukarıda verilen hastalıkların aşağıda belirtilen lenf sistemi yapılarıyla ilişkilerini kısaca açıklayınız. Kızamık
Grip
Lenf Sıvısı:
Lenf Düğümü: Kişi antijenlerle karşılaşmadan da geçici olarak bağışıklık kazanabilir. Daha önceden antijenlerle karşı-
laşmış ve antikor üretmiş kişiden antikorlar alınarak kişiye verilirse kişi korunmuş olur. Bu hazır antikor
Lenf damarları: çözeltisine serum denir. Antikorlar ömürlerini tamamlayıncaya kadar kişi hasta olmaz. Bu şekilde hasta-
lıklara karşı korunma biçimi pasif bağışıklama olarak adlandırılır.
3. Lenf sistemi ile ilgili aşağıda verilen kavramları kısaca açıklayınız.

Lenf Sıvısı: Pasif bağışıklık

Lenf Düğümü: Sağlar
Lenf damarları:
Saflaştırılmış antikor İçerir SERUM İşlevi Tedavi amaçlıdır

Kullanım alanları

Su çiçeği ve kızamıktan korunmak için hamile kadınlar,
Kabakulak hastasına temas eden kişiler,
Kuduz bir hayvan tarafından ısırılan kişiler,
Tetanozdan korunmak için, aşısız kişiler

98 99
Hazırlayan: Ramazan SUBAŞI