Page 51 - Felsefe 11 | Kavram Öğretimi Kitabı

28 FELSEFE 11
Kavram Öğretimi

2. Yönerge: Aşağıdaki metni okuyunuz ve soruları cevaplayınız.

Bilimler yöntem ve konuları bakımından üçe ayrılmaktadır:

Formel bilimler konusu doğada bulunmayan, duyu deneyinden gelmeyen bilimlerdir. Duyuüstü ideal bir
varlık alanını ele alırlar. Duyular alanının ötesinde kalan düşünce alanını ya da tasarlanan varlık alanını
incelediği için formel bilimlere ideal bilimler de denir. Matematik ve mantık bu tür bilimlerdir. Her iki
bilimin incelediği varlık alanı düşünceye veya tasarıma aittir. Örneğin matematiğin bir ögesi olan ''bir''
rakamını doğada bulmak olanaksızdır. Yine mantığın bir önermesini doğada değil, düşüncede veya zi-
hinde buluruz. Formel bilimlerin incelediği alandaki varlıklar, zaman ve mekânda yer almazlar. Örneğin
“2+2=4” gibi bir matematik ifadesi zaman ve mekâna bağlı değildir. Mantığın geçerli çıkarımları da zaman
ve mekâna bağlı olmadan daima geçerlidir. Çünkü hem matematik hem de mantık tümdengelim çıkarım-
ları kullanır. Bir düşünme yöntemi olan tümdengelim formel bilimlerin yöntemidir.
Doğa bilimleri, gerçek dünyada var olan varlıkların bilgisini inceleyen bilim dalıdır. Doğa bilimlerinin
temel özelliği olgusal ve deneysel oluşlarıdır. Bu özellik, bu bilimlerin somut varlık alanı hakkında bilgi
vermelerinden kaynaklanır. Doğa bilimleri olgu veya olgular arası ilişkiyi neden-sonuç bağıntısı ilkesine
göre açıklamaya çalışırlar. Nedensellik doğa bilimlerinin genel, kesin, tümel ve doğru yasalara erişmesinin
en önemli ilkesidir.
Doğa bilimleri, doğada egemen olan yasalara varmayı kendine amaç edinmiştir. Çünkü doğadaki varlıklar
bir düzen içinde aynı yasalara göre hareket etmektedir. Bu yasalar bulunur ve açıklanırsa doğadaki varlık-
ların ne olduğunu anlayabiliriz. Bu amaç doğrultusunda doğa bilimcileri olgular üzerine deney ve gözlem
yaparlar. Buldukları yargıları tümevarım yöntemiyle genelleyip yasaları elde ederler.
İnsan bilimleri, insanı değişik boyutlarıyla inceleyen bilgi türüdür. İnsan bilimleri; antropoloji, sosyolo-
ji, psikoloji, siyaset bilimi, dilbilimi ve tarih gibi insanı kendisine konu yapan bilimlerden oluşur. İnsan
bilimleri; geçmişi, şimdisi veya geleceği bakımından insanı ele alabildiği gibi onu kültür yapan, toplum
oluşturan, tarih yapan, siyaset yapan ve dil oluşturan varlık olarak da ele alıp inceler. Kısaca bu bilimler
insanın yaptıklarıyla ve ne yapacaklarıyla ilgilenirler. İnsan bilimleri, insanı konu aldığı için doğa bilimle-
rinde olduğu gibi kesin yasalara varamaz çünkü insan doğadaki cansız varlıklarda bulunan sabit ve genel
yasalara bağlı hareket etmez. İnsan özgür iradeye sahiptir. Nedensellik ve genelgeçer yasalar insan bilim-
lerinde tam bir karşılık bulamaz. Bu nedenle insan bilimlerinin amacı, genelgeçer yasalara varmak yerine
insanın yapıp ettiklerini anlamaktır. İnsan bilimleri, açıklama yöntemi yerine anlama yöntemini kullanır.
(A. Kadir Çüçen'in Bilim Felsefesine Giriş kitabından düzenlenmiştir.)

1. Formel bilimler, doğa bilimleri ve insan bilimlerini yöntem ve konuları bakımından karşılaştırınız.

Yöntemi Konusu

Formel bilimler

Doğa Bilimleri

Insan Bilimleri

2. İnsan da doğanın bir parçasıdır. O hâlde neden doğa ve insan bilimleri arasında farklılıklar vardır?
Açıklayınız.

3. Siz bir bilim insanı olsanız hangi konuda araştırma yapmak isterdiniz? Konunuzun hangi bilim ala-
nına girdiğini, araştırma yönteminizi ve amacınızı düşünerek yazınız.

48