Page 88 - Felsefe 11 | Kavram Öğretimi Kitabı

Kavram Öğretimi 50
FELSEFE 11

5. ÜNİTE : 20. YÜZYIL FELSEFESİ > 5.2. 20. Yüzyıl Felsefesinin Ayırıcı Nitelikleri > 20. Yüzyıl Felsefesinin Temel Özellikleri,
Problemleri ve Ana Akımları
Kavram : Birey
Genel Beceriler : Eleştirel Düşünme Becerisi
Alan Becerileri : Felsefi Kavram ve Bilgi Edinimi Becerisi, Felsefi Okuryazarlık Becerisi

Çalışmanın Adı FELSEFEDE BİREY 20 dk.
Çalışmanın Amacı Felsefede "birey" kavramına yüklenen anlamları fark edebilme.

Yönerge: Aşağıdaki metni okuyarak soruları cevaplayınız.

Tarihsel Süreçte Birey Kavramı
Birey; bilinçliliğin temeli olan bütünsel, somut insan varlığıdır. Onun başlıca özelliği, varlığı zedelen-
meden ya da yok edilmeden parçalanamaz olmasıdır. Bir birey katıldığı topluluğun üyelerine benzer.
Bununla birlikte kendi özellikleriyle de onlardan ayrılır.
Tarihin farklı dönemlerinde bireye çağın koşullarına göre anlamlar yüklenmiştir. Bireyselliğin en kaba
anlamda toplumsallıkla koşullanmış olduğu köleci Antik Çağ’da birey bir üst sınıf üyesi değilse bir üret-
me ve savaşma aracıdır. Bu çağın sonlarında stoa felsefesiyle özgür birey fikrinin ilk biçimlerine ulaşıl-
mıştır. Stoalılar, bireyin doğayla uyumlu yaşamasını öğütleyen ve doğadaki zorunluluğu ölçü alan bir
ahlak felsefesi geliştirmişlerdir. Orta Çağ’da serflik düzeni içinde birey, senyöre, krala ve kiliseye sıkı
sıkıya bağımlıdır. Özgür birey kavramı ise Rönesans’la ortaya çıkan ve Yeni Çağ boyunca gelişen yeni
değerlerin bir ürünüdür.
Özgür birey, bir topluma sıkı sıkıya ya da körü körüne bağlı olmayan, topluma kendi yetenekleri ve
yatkınlıkları ölçüsünde kendi isteğiyle katılan bireydir. Özellikle Descartes'la (Dekart) birlikte, düşünen
varlık olarak birey, bilginin kurucusu ve bilgi dolayısıyla doğanın efendisi ve hâkimi konumuna gelir.
Modern düşüncede insan, aklı ve iradesi ile öne çıkan bir özne olarak görülür. Bir birey olarak ele alınan
insanın düşünce ve eylemlerinin kaynağı doğa ya da Tanrı değil bizzat kendisidir.
Modern toplumun, bireyler arası sözleşmeye dayalı ve bireylerin akıl ve iradelerinin onayıyla kurulmuş
bir toplum olarak ortaya çıktığı söylenebilir. Bu toplumlarda birey, Tanrı ya da başka bir otorite tarafın-
dan belirlenmiş nesnel bir hukuka değil oluşmasında kendisinin ve diğer bireylerin etkin rol oynadığı bir
hukuka dayanmayı amaçlar. Bu yasal ortam çerçevesinde kendi özgür karar verme gücü doğrultusunda
eylemeyi temel hak olarak görür.
(Ahmet Cevizci’nin Felsefe Ansiklopedisi ve Afşar Timuçin’in Felsefe Sözlüğü kitaplarından düzenlenmiştir.)

1. Tarihsel süreçte birey kavramına yüklenen anlamlar nasıl değişim göstermiştir? Yazınız.

2. Her dönemde birey kavramına yüklenen anlamların değişmesinin temel sebebi sizce neler olabilir?
Yazınız.

85
Hazırlayan: Ramazan SARIKAYA