Page 45 - Fizik 11 | Kavram Öğretimi Kitabı

27 FİZİK 11

1. ÜNİTE : KUVVET VE HAREKET > 1.8. Tork
Kavram : Tork
Genel Beceriler : Eleştirel Düşünme Becerisi, Yaratıcı Düşünme ve İnovasyon Becerisi
Alan Becerileri : Çıkarım Yapma Becerisi

Çalışmanın Adı TORKMETRE 20 dk.
Çalışmanın Amacı Tork kavramını tanımlayabilme.

Yönerge: Aşağıdaki metinden yararlanarak soruları cevaplayınız.

TORKMETRE
Günlük hayatta kullanılan birçok makinede (otomotiv sektöründe, uçak sanayiinde, elektrikli aletlerin
motorlarında vb.) cıvatalı bağlantılar, vidalar ve somunlar kullanılır. Makineler, bu somunlar ve cıvatalar
ile birbirine bağlanan sistem parçalarından oluşur. Bu parçalar bir eksen etrafında döndürülecek şekilde
uygulanan bir kuvvet ile birbirine bağlanır. Bu işlem, Görsel 1’deki torkmetre ya da tork anahtarı adı ve-
rilen bir alet ile yapılır. Torkmetre kullanılırken sayıların bulunduğu skalanın altındaki disk döndürülerek
önce hassas ölçeklendirme yapılmalı daha sonra torkmetre dönme eksenine en uzak olan noktadan
tutularak uygun miktarda döndürülmelidir. Kuvvetin uygulandığı noktanın dönme eksenine olan uzaklığı
arttıkça tork değeri artar. Bu nedenle torkmetrelerin boyu uzundur. Görsel 2’de yere vidalanmakta olan
bir iskele babası ile torkmetrenin kullanımına örnek verilmektedir.

Görsel 1: Torkmetre Görsel 2: İskele babasının torkmetre kullanılarak zemine monte edilmesi

Torkmetre, tork değerinin Newtonmetre (Nivtınmetre) cinsinden ayarlanabildiği ya da ölçülebildiği bir
alettir. Somun, cıvata, vida gibi bağlantı parçalarını sabit bir eksen etrafından gerekli ve yeterli bir kuv-
vetle döndürüp sıkarak uygun tork değeri ile sistemin kurulmasını sağlar. El ayarlı, ibreli, dijital gibi
torkmetre çeşitleri mevcuttur. Bu alet ayrıca iş kolaylığı ve çok parçalı sistemlerde, tüm parçaların aynı
değerde tork ile sıkılmasını sağlar.
Bir sistemdeki her bağlantıya özgü bir emniyetli tork değeri vardır. Doğru miktarda kuvvetle uygulanan
döndürme etkisi, makinenin gerekli torkla güvenli ve verimli çalışması için çok önemlidir. Bu nedenle
bağlantı parçaları hassas şekilde ayarlanmış torkmetreler kullanılarak birleştirilmelidir. Böylece bağlantı
parçalarının uygulanan kuvvetle döndürülerek aşırı sıkılması ya da yetersiz sıkılması sonucunda oluşan
kazalar (hareket hâlindeki araçlardan ayrılıp dönerek ilerlerken kazalara neden olan tekerlekler gibi) ve
araç hasarları önlenmiş olur.

42