Page 181 - sosyoloji

SOSYOLOJİ 11

sonuçlarını etkilemesi beklenir ama iktidara gelebilmesi için kayıt altına alınmasını sağlamıştır. İnternette girilen sayfala-
yeterli değildir. Bunun için seçimi de kazanması şartı bulun- rın izlenmesi, elektronik postaların okunması, akıllı kartlar
maktadır. Seçimler halkın çoğunluğunun isteğini belirlemek aracılığıyla ekonomik işlemcilerin denetim altına alınması
için yapılmaktadır. Fakat sadece seçimin yapılmasıyla o ül- ve bu yolla belirlenen tüketici profillerinin veri bankalarında
kede demokrasinin sağlanması beklenilmemelidir. Seçim depolanması, şehirlerin, cadde meydanlarının, alışveriş mer-
sisteminin ve yapılan seçimlerin güvenilir ve sağlıklı olması kezlerinin kameralarla donatılması, cep telefonlarının din-
halkın iradesinin gerçekleşmesine etki eder. İktidardakilerin lenmesi gibi yöntemler toplumsal denetimi sağlamada kulla-
de sonsuz bir gücü bulunmamaktadır. Seçimi kazananların nılmaktadır. Ayrıca reklam hazırlama, propaganda, kamuoyu
ülkeyi anayasaya ve hukuk kurallarına göre yönetmeleri ge- araştırmaları gibi çalışmalarda da büyük ölçüde dijital verilere
rekmektedir. dayanılmaktadır.
Yasaların oluşturulmasında kültürün ve geleneklerin de etki- Belki de küresel sistem içinde hepimiz birer sayısal veri ol-
si vardır. Fakat hukuk kurallarının oluşturulmasında asıl olan maktan öteye geçememe tehlikesiyle karşı karşıyayız. Bunu
rasyonellik, adaletin sağlanması, günün şartlarına uygunluk biraz açacak olursak, insanlar kimlik bilgilerini, adli sicil ka-
gibi ölçütler vardır. İnsanların yasal yoldan haklarını arama- yıtlarını, eğitim bilgilerini, ekonomik durumlarını, sağlık-si-
ları yazılı olan bu kurallar sayesinde mümkün olurken keyfi gorta-sosyal güvenlik hizmetleri bilgilerini, internet, telefon,
yönetimlerin de önüne geçmektedir. Anayasa yönetenlerle kargo, taşımacılık vb. hizmetlerinden yararlanma bilgilerini,
yönetilenler arasında bir sözleşme olup o ülkede yaşayanların tapu bilgilerini, boş zaman ve eğlence bilgilerini, tüketim
haklarını teminat altına alan bir beyandır. Hukuk kurallarının alışkanlıkları bilgilerini, istihdam bilgilerini gönüllü olarak
herkes için genel ve eşit olarak düzenlenmesi iktidarın oto- vermektedirler. Bütün bunlar bize insanların yurttaş olmaktan
ritesine daha fazla saygı duyulmasını sağlayarak yönetime daha ziyade, adeta “kodlanmış numaralar” olarak tanımlanma-
meşruiyet kazandıracaktır. Bütün bunlara ek olarak insan ya başlandığını göstermektedir.
haklarına dayanma, farklı görüşlere ve inançlara saygı gös- Bunu önlemenin yolu ve bir birey olduğumuzu hissettirmenin
terilmesi demokrasileri diğer yönetim tarzlarından daha üstün yolu dinamik normalleştirmedir. Daha yaşanabilir bir dünya
kılmaktadır. savunucuları toplumları, “göz”lerini gözetlenmek ya da gözet-
2. Olası cevap: lemek için değil, insanca bir dünyayı görebilmek için kullan-
Siyasal sistemlerde görülen hükümet-yönetilen veya em- maya çağırmaktadırlar. Yeni toplumsal hareketler “alternatif
göz”ü oluşturarak iktidarların eksik yönlerini görünür kılmak-
reden-itaat eden ilişkisi benzer şekilde aile içerisinde ebe- ta ve yeni bir dünyanın haritasının oluşmasında adalet, özgür-
veyn-çocuk, sınıf içerisinde öğretmen-öğrenci ilişkisi olarak lük, eşitlik fayda gibi ilkeleri gözetmekte; ayrıca, bireyselliği
karşımıza çıkabilmektedir. Bu sebeple iktidar ve otorite kav- ön plana çıkarmaktadırlar.
ramları sadece siyasal düzeyde bir kavram olarak nitelen-
memelidir. İktidar ve otorite ilişkisi toplumsal hayatın her 3. Olası cevap:
sürecinde ve hemen hemen bütün grup ilişkilerinde ortaya
çıkmaktadır. Ailede baba, çocuklar üzerinde otorite kurabildi- İnsanların otoriteye itaat etmesi, yasalara mekanik bir şekilde
ği gibi arkadaş grupları arasında veya işyerindeki hiyerarşide uyulması toplumsal problemlerin çözüldüğü anlamına gel-
de bu durum görülebilmektedir. Bu anlamda, toplumun irili memektedir. Yapılan yasaların ve düzenlemelerin ekonomi,
ufaklı bütün kuruluşlarında (dernek, kulüp, sendika, siyasal eğitim, sağlık gibi alanlardaki ortaya çıkabilecek sorunları çö-
parti) iktidar ve otorite olgusu görülmektedir. zebilecek nitelikte ve güçte olması gerekmektedir. İktidarın,
yönetilen kesimi bir şeyi yapmaya yasalarla zorlamanın öte-
2. Yönerge: sinde, onların rızasını alarak meşruiyet kazanması otoritesini
arttıracaktır. İnsanların iktidara rıza göstermeleri en temelde
Kavram Sıralaması: onu meşru görmeleri ile ilgilidir. Yapılan işlerin yasal olma-
I.Demokratik tutum, II.Yasallık, III.Geleneksel otorite, IV.Uz- sı yeterli bir kriter değildir, yapılanların kamu vicdanına da
manlık, V.Ödüllendirme uygun olması gerekmektedir. Yönetenlerin aldıkları kararlara
ve uygulamalara mekanik uyma davranışının gerçekleşeceği-
ni bekleyerek toplumsal düzeni, barışı ve huzuru sağlamaya
Çalışma No.: 74
çalışmaları gerçekçi bir çözüm tarzı olamayacaktır. Çünkü
insan mekanik bir varlık veya robot değildir farklı hayalleri,
1. Olası cevaplar: idealleri, görüşleri olan iradi bir varlıktır. Yönetimde daha de-
• Sadece korku ve baskı yöntemiyle bir iktidarın, amirin veya mokratik uygulamaların tercih edilmesi toplumsal uzlaşmayı,
yöneticinin otoritesini sürdürmesi olanaksızdır. benimsenmeyi ve toplumsal kabulü olumlu yönde etkileyece-
• Ailede aşırı baskıcı bir ebeveyn, sadece yetkilerini kul- ğinden dolayı iktidarların başarıya ulaşabilme şanslarını arttı-
lanan ve bilgi donanımı olmayan bir öğretmen zamanla racaktır. Demokratik yönetimleri üstün kılan, alınan kararlar-
otoritesini kaybedebilir. Çünkü insanların kendilerini ifade da bireylerin unutulmamasıdır. Toplumun farklı kesimlerinin
edebildikleri, özgürlüklerinin olduğu ve daha iyi koşullar- de beklentileri, görüşleri dikkate alındıktan sonra yasallaştırıl-
da yaşadıkları bir ortamda daha mutlu ve verimli olması maktadır. Çağdaş demokrasilerde çoğunluğun azınlıkta olan-
beklenmektedir. ları ezmesine izin verilmemesi çoğulculuk ilkesinin bir gös-
• Gerek yönetenler ve yönetilenler gerekse de yönetilenlerin tergesidir. Toplum için insan anlayışı yerine kendi varlığının
kendi aralarındaki ilişkileri düzenleyen yasa ve hukuk dü- bilincinde olan ve kendisini ifade edebilen insan modelinin
zeninin sarsılması, keyfî bir yönetim sergilenmesi toplum- benimsenmesi toplumun gelişimine ve insanların mutluğuna
sal dengeye ve beraberliğe zarar verebilmektedir. katkısı olabildikçe büyüktür. Yasalar iktidardakileri korumak
ve ayrıcalıklarını pekiştirmekten daha çok vatandaşları, yö-
• Toplumun var olması düzenin, güvenin ve huzurun sağlan- netilenleri korumaya yönelik olmalıdır. Hukuk üstünlüğünün
masıyla mümkündür. Bu yüzden iktidarın otoriteyi sağlama kabul edilmesi ve sağlanması, sosyal devlet anlayışının yaşa-
konusunda demokrasinin gereklerine uygun olan yöntemle- mın her alanında hissedilmesi iktidarların otoritelerini daha
ri kullanması gerekmektedir. Aksi takdirde toplumda iktida- meşru kılmaktadır. Eğitimin de sorgulayıcı ve çağın gerek-
rın meşruiyetinin sorgulanması söz konusu olabilmektedir. lerine uygun olması gerekmektedir. Kısaca, daha bireyci ve
özneye yönelmiş ama toplumu ve ortak faydayı da dışarıda
2. Olası cevap: bırakmayan bir modele dayanan otoritenin sürdürülebilirliği
daha fazla olmaktadır.
Gözetim her şartta ve durumda, her kurumda hatta küresel
boyutta da olabilmektedir. Küresel güçler bir panoptikon ya-
ratarak kendi çıkarları için toplumları, bir anlamda “göz”ün
şiddeti ile baskı altına almaya çalışmaktadırlar.
Günümüzde gelişen enformatik teknolojileri, insanların daha
fazla gözlenebilir olmasını ve doğumundan ölümüne kadar
178