Page 52 - TARİH 11 | Kavram Öğretimi Kitabı

24
TARİH 11

5. ÜNİTE : SERMAYE VE EMEK (1595-1774) > 5.2. Osmanlı Devleti’nde Sanayileşme Çabaları
Kavram : Sermaye
Genel Beceriler : Bilgi Okuryazarlığı Becerisi
Alan Becerileri : Tarihsel Kavrama Becerisi

Çalışmanın Adı SERMAYENİN SÖMÜRGECİLİK İLE GÜÇLENMESİ 20 dk.
Çalışmanın Amacı Sermayenin yapısını ve dünyaya yayılma sürecini kavrayabilme.

Yönerge: Metin ve görselden hareketle aşağıdaki soruları yanıtlayınız.

SERMAYENİN SÖMÜRGECİLİK İLE GÜÇLENMESİ

Sermaye:
Bir ticaret işinin kurulması, yürütülmesi için gere-
ken anapara ve paraya çevrilebilir malların tama-
mıdır. Anamal, başmal, kapital, meta aynı anlamda
kullanılmaktadır. Sermaye sahibine sermayedar
denilmektedir.
Sermayeyi oluşturan mallar ve değerler:
• Üretim yapılan makineler ve teçhizat,
• Üretimin yapıldığı bina (fabrika, atölye, işlet-
me veya tesisler)
• Banka hesaplarındaki para, altın, döviz gibi
nakit karşılıklar ve paraya dönüştürülebilen
tahvil, bono, hisse senedi gibi değerler
• Çalışanların mesleki yeterlilikleri
• Kişilerin sermaye malları üzerinde sahip ol-
dukları mülkiyet hakkı
Görsel 1

İlkel dönemlerde üretime dönük faaliyetler yalnız emek ve doğal kaynaklarla yapıldığı için serma-
yenin ekonomideki ağırlığı sınırlıdır. Zamanla üretim araçları değişmiş, basit aletler yerini makineye
ve modern teknolojiye bırakmıştır. Bütün bu dönüşümler sırasında sürekli artan bir sermaye ihtiyacı
oluşmuştur.
Fransız tarihçi Fernand Braudel’e (Förnand Braudıl) göre Avrupa’nın ilk dünya-ekonomisi kıtanın
kuzeyi ile güneyi arasında on birinci yüzyılda gelişmeye başlamıştır. Sermaye, Akdeniz ticareti ile İtal-
ya’nın Venedik ve Cenova kentlerinde yoğunlaşmış ama asıl gücünü coğrafi keşifler ve sömürgecilik
faaliyetleri sonucu elde etmiştir. Zenginleşen kişiler (burjuva) ticaretten kazandıkları paraları sanayi
yatırımları için sermaye olarak kullanmışlar; fabrikalar, işletmeler ve bankalar kurmuşlardır. Bazıları
ise ortaklıklarla veya bankalardan aldıkları kredilerle sermaye oluşturmuşlar, kurdukları fabrikalarla
sanayi devrimi ile gelişen sürece dahil olmuşlardır.
Merkantilist politika izleyip hazinelerini altın gümüş gibi değerli madenlerle dolduran Portekiz, İspanya
gibi devletler sahip oldukları sermayeleri çoğunlukla katıldıkları savaşlarda tüketmişlerdir.

Fransa sömürgeleri sayesinde sermayesini ve gücünü artırmıştır. Ekonomik gücün bütün araçlarını
(ticaret, deniz aşırı nakliyat, sanayi ve finans) ilk defa merkezîleştiren devlet önce Hollanda, ardından
İngiltere olmuştur. İngiltere yatırımcılarına tam bir politik ve askerî destek veren ilk ülkedir. İngiltere
açısından ekonomi ve politikanın bu şekilde çakışması, sermayenin sınırsız ölçüde serpilip gelişme-
sinin yolunu açmıştır.
Amerika Afrika ve Asya kıtalarında çok sayıda sömürgeye sahip olan İngiltere bununla yetinmemiş,
I ve II. Afyon Savaşları’nı kazanarak Çin’i yarı sömürge haline getirmiş, 1838 Balta Limanı Ticaret
Antlaşması ile Osmanlı Devleti’nden önemli ticari ayrıcalıklar elde etmiştir.

49