Page 7 - Sosyoloji 2 | 2.Ünite

TOPLUMSAL DEĞİŞMEYE FARKLI YAKLAŞIMLAR

KAVRAMLARIMIZ DERSE HAZIRLIK
• Büyük boy kuram 1900’lü yılların başından bugüne kadar ülkemizde ve dünyada toplumsal ve kültürel
• Orta boy kuram açıdan meydana gelen değişmeler hakkındaki düşüncelerinizi söyleyiniz.
• Küçük boy kuram

TOPLUMSAL DEĞİŞMEYİ AÇIKLAYAN KURAMLAR

1700’lerin Avrupası’nda kişiler bir toplumsal katmanda
serf ya da lord veya kral ya da zanaatkâr olarak doğar, büyür BİLİYOR MUYDUNUZ?
ve yaşam sürecini tamamlayarak ölürdü. İnsanlar bu duru-
İnsan toplumlarının değişmesinde coğrafi
mu değiştirmek amacıyla herhangi bir faaliyette bulunmaz-
koşulların önemini vurgulayan Coğrafyacı Oku-
lardı. Daha sonra Endüstri Devrimi’yle birlikte toplumda
lunun temellerini İbni Haldun’un attığını biliyor
birçok şey değişmeye başladı. İnsanlara sağlanan iş imkân- muydunuz?
ları ve para onları topraktan kopardı. Bilim ve teknolojideki www.dergipark.ulakbim.gov.tr
gelişmeler, ulaşım olanaklarını, ticareti ve iletişimi kolaylaş-
tırdı. Bu gelişmeler ise değişimi artırıcı ve kolaylaştırıcı imkânlar sağladı. Böylece, toplumsal değişme güncel
bir olgu olarak kabul edildi.

TOPLUMSAL DEĞİŞMEYİ AÇIKLAYAN KURAMLAR

BÜYÜK BOY KURAMLAR
Bütün insanlık tarihini kapsayan genel kuramlardır. Büyük boy kuramlar üç kategoride incelenebilir:
Organizmacı yaklaşım: Bu yaklaşım, uygarlık ya da kültürleri, canlı organizmalar gibi doğan, büyüyen ve ölen var-
lıklar olarak ele alır.
Evrimci yaklaşım: Evrimcilik genelde iki farklı anlamda kullanılmaktadır. Birincisi biyolojik evrimdir ki Darwi-
nizmle özdeştir. Diğeri ise sosyal evrimdir ki toplum gelişmesi ve işleyişi konularını inceler. Toplumun organik bir
bütün olduğunu toplumdaki değişmenin doğrusal bir hat olduğunu iddia eder.
Diyalektik Yaklaşım: Bu yaklaşım, evrimci modellerin özel bir şeklidir. Evrim sırasında ortaya çıkan her aşamanın
kendisini ortadan kaldıracak ve zıddını yaratacak ögeleri de beraberinde getirdiği fikrine dayanır. Diyalektik anlayış
tarihsel olarak hareket ve değişmeye bağlı olarak ortaya çıkmıştır.

ORTA BOY KURAMLAR
20. yüzyılda Batı Avrupa’da ve ABD’de ortaya çıkan ve toplumsal yapıyı oluşturan unsurlardaki değişmeleri evrensel
değişim ilkeleri açısından ele alır. Bu kuramlar iki kategoride incelenebilir:
Yapısal-fonksiyonel (İşlevsel) yaklaşım: Bu yaklaşım, ABD’deki iç savaştan sonraki ekonomik ve sosyal problemlere,
1929 tarihinde ekonomik bunalımın dünyadaki etkilerine, Birinci ve İkinci Dünya savaşları sonucunda ortaya çıkan
düzensizliklere açıklık getirmek ve bu sorunları gidermek amacıyla ortaya çıkmıştır.
Çatışmacı yaklaşım: Bu yaklaşıma göre toplum, birbirleriyle çatışan birimlerden ve ögelerden kuruludur. Çatışma
modelinin temelinde yatan çıkar çatışması sonunda ulaşılan denge, kararsız bir denge hâlidir. Mevcut denge, çatışan
çıkarlar arasındaki uzlaşma sonunda ortaya çıkmıştır.

KÜÇÜK BOY KURAMLAR
Bu kuramların amacı değişmeyi grup ve birey düzeyinde ele alıp açıklamaktır. Bu kuramlar da iki kategoride ince-
lenebilir:
Grupsal modeller: Toplumdaki değişmeyi anlamak için gruptaki değişmeyi anlamak gerektiğini savunur.
Bireyci modeller: Toplumsal değişmeyi bireye indirgeyen modellerdir. Bu modellerin temel yaklaşımı, toplumsal
değişmenin, bireyin temel kişilik niteliklerine bağlı olarak ortaya çıktığı şeklindedir.

TOPLUMSAL DEĞİŞMEYE FARKLI YAKLAŞIMLAR 101