Page 47 - Tarih-10 | 5.Ünite

DÜNYA GÜCÜ OSMANLI (1453-1595)

Yavuz Sultan Selim
Sert ve mücadeleci olduğu için “Yavuz” unvanıyla anılan I.
Selim (Görsel 5.56), bütün sertliğine rağmen kadirşinas bir
insandı. Devlet adamlarının seçiminde titizlik göstermiş
ve yeni kanunlar düzenlemiştir. Manisa Sancakbeyi olan
oğlu Şehzade Süleyman’a bir siyasetname göndermiştir.

Yavuz matematik, felsefe, edebiyat, Doğu dilleri ve İslami
bilimleri tahsil etmiş, âlim ve şair bir padişahtır. Bilim adam-
larına büyük değer vermiş, onları meclisinde bulundurmuştur. Görsel 5.56
Devlet adamlarının söylemeye cesaret edemedikleri konuları Yavuz Sultan Selim
bilim adamları korkmadan ona söyleyebilmiştir. Yavuz, Mısır Sefe- (Temsilî)
ri’ne katılan İbn-i Kemal’e yolda tercümeler yaptırarak menzillerde parça parça okumuştur.
Mısır’dan İstanbul’a dönüş yolculuğunda İbn-i Kemal’in atının ayağından sıçrayan çamur-
lar padişahın kaftanını kirletince Yavuz, çamurlu kaftanın ölümünden sonra sandukasının
üzerine örtülmesini vasiyet etmiştir. Mısır’da bulunduğu sırada Yavuz’a, Piri Reis Haritası
takdim edilmiş ve Yavuz da Piri Reis’in dünya haritasını yanından ayırmamıştır (Gökdoğan,
2001, s.189-191’den düzenlenmiştir).
Aşağıdaki soruları yukarıdaki metinden hareketle cevaplayınız.
1. Yavuz, devlet adamlarının seçiminde niçin titizlik göstermiş olabilir?

2. Şehzade Süleyman’a gönderilen siyasetname hangi konuları içermektedir?
3. “Kadirşinas” ne demektir?
4. Yavuz’un ölümünden sonra çamurlu kaftanının sandukasının üzerine örtülmesini vasiyet
etmesinin nedenleri nelerdir?

5. Piri Reis’in Dünya Haritası’nı yanından ayırmamasının gerekçeleri neler olabilir?
6. Yavuz’un, sefer sırasında bile kitap okumasının nedenleri neler olabilir?

Ticaret ve Strateji
1625’te Ömer Talib isimli bir Osmanlı aydınının değerlendirmesi şu şekildeydi:
“Şimdi Avrupalılar bütün dünyayı tanımayı öğrendi. Gemilerini her yere gönderiyor ve
önemli limanları ele geçiriyor. Eskiden Hindistan ve Çin malları Süveyş’e gelir ve Müslü-
manlar tarafından tüm dünyaya dağıtılırdı. Fakat şimdi bu mallar Portekiz, Flemenk ve
İngiliz gemileriyle Frengistan’a taşınıyor ve oradan bütün dünyaya dağılıyor. Kendilerinin
ihtiyaç duymadığı şeyleri İstanbul’a ve diğer İslam ülkelerine getiriyor ve fiyatlarının beş
katı fazlasına satıp çok para kazanıyor. Bu nedenle İslam ülkelerinde altın ve gümüş azal-
maktadır. Osmanlı, Yemen kıyılarını ve oradan geçen ticareti ele geçirmelidir. Aksi hâlde
Avrupalılar İslam ülkelerine hükmedecektir.” (Küçükkalay, 2001, s.208’den düzenlenmiştir).
Aşağıdaki soruları yukarıdaki metinden hareketle cevaplayınız.
1. “Avrupalılar bütün dünyayı öğrendi.” cümlesiyle hangi olaydan söz edilmiş olabilir?
2. Süveyş günümüzde hangi devletin sınırları içindedir?
3. İlk çağlardan itibaren kullanılan ticaret yollarına örnekler veriniz.
4. Ömer Talib, değerlendirmesinde hangi ticaret yolundan bahsetmektedir?
5. “Aydın” ifadesi hangi anlama gelmektedir?
6. Osmanlı Devleti, Yemen kıyılarını niçin ele geçirmelidir?
7. İslam ülkelerinde altın ve gümüşün azalmasının siyasi ve ekonomik etkileri neler olabilir?

165