Page 43 - Tarih-10 | 5.Ünite

DÜNYA GÜCÜ OSMANLI (1453-1595)

Selman Reis’in 1525 Tarihli Raporu

Osmanlı kaptanı Selman Reis, Coğrafi Keşifler’in Osmanlıların
çıkarına uymadığı için Kızıldeniz’in Osmanlı denetimine alın-
masını istiyordu. Her yıl Aden Limanı’na uğrayan gemilerden
200 bin altın dolayında gelir sağlandığını belirten Selman
Reis, baharat ticaretinin Portekiz denetimine geçtiğini kaygıyla
anlatıyordu. Oysa Portkizliler bu bölgeye hâkim olmadan
önce Osmanlı Devleti, Mısır’da baharat ticaretinden önemli
miktarda gümrük gelirleri elde ediyordu. Bu nedenle Selman
Reis, Portekizlilerin Kızıldeniz trafiğini kontrol altına alma
girişimlerinin boşa çıkartılmasını öneriyordu. Aden, Suakin
ve Mısır’da Hindistan ticaretinden elde edilen gümrük ge-
lirlerinin büyüklüğüne dikkat çeken Selman Reis, önerdiği
fetihlerden sultanın hazinesine sağlanacak gelirleri özellikle ÖRNEK METİN
vurguluyordu (İnalcık, 2004, s.382-384’ten düzenlenmiştir).

Osmanlılar, Kanuni Dönemi’nde Hint Denizi’ne dört ayrı sefer
düzenleyerek Kızıldeniz, Basra Körfezi ve Hint Okyanusu’nda Por-
tekizlilerle mücadeleye girişmiştir (Görsel 5.54). Osmanlılar bu
mücadelede eski ticaret yollarını canlandırmak, Portekizlileri bu su-
lardan uzaklaştırmak ve böylece
mukaddes yerler üzerindeki teh-
diti ortadan kaldırmak istemiştir.
Ayrıca Hindistan’daki küçük İs-
lam devletlerinin ve Sumatra’da-
ki Açe İslam Sultanlığı’nın Por-
tekizlilere karşı yardım istekleri
de Osmanlıların Hint Denizi’ne
açılmasının bir başka nedenidir.
Osmanlı Devleti Hint Deniz Se-
ferleri’nin sonucunda, Portekizli-
leri bölgeden tamamen uzaklaş-
tıramamıştır. Ancak Osmanlıların
ısrarla mücadeleyi sürdürmesi,
Portekizlilerin rahat hareket et- Görsel 5.54
mesini engellemiş ve bu durum bölgedeki Portekizlilerin ticaretine Osmanlı Portekiz
darbe vurmuştur. Ayrıca bu seferlerle Kızıldeniz ve Hint Okyanu- deniz mücadeleleri (Temsilî)
su’ndaki mücadeleler, kadim ticaret yollarının önemini korumaya
katkı sağlamıştır. Kızıldeniz ve Basra’nın önemli noktalarına hâkim
olan Osmanlılar, XVI. yüzyıl ortalarından itibaren Akdeniz ticaretini
yeniden hareketlendirmiştir. Yemen ve Aden kıyıları ile Eritre ve
Habeşistan’ın kuzeybatı bölgesi hâkimiyet altına alınmıştır.

Hint Okyanusu’nda Portekizlilerle yapılan savaşların kaderi-
ni gemicilik teknolojisi belirlemişti. Kürek gücüne dayanan
Osmanlı kadırgaları, dar sularda başarılı olmuştu. Fakat açık
denizlerde Portekizlilerin rüzgâra uygun ve iyi silahlanmış
kalyonları üstünlük sağlamıştı. BİLİYOR MUSUNUZ?

161