Page 4 - Tarih 11 | 5.Ünite

5. ÜNİTE

5.1. KLASİK ÜRETİM VE ENDÜSTRİYEL ÜRETİM

Sanayi İnkılabı Öncesindeki Üretim Organizasyonları

ARAŞTIRINIZ

Köle ticareti ile ilgili bir araştırma yaparak elde ettiğiniz bilgileri sınıf ortamında paylaşınız.

Sanayi İnkılabı öncesindeki üretim organizasyonları kölelik düzeni, feodal düzen, atölye tipi
üretim ve sonrasında manifaktür (imalat) dönem olmak üzere dörde ayırılır.
İnsanlık tarihinin bilinen ilk toplum yapısı köleci toplum düzenidir. Bu düzen, tarih boyunca
dünya üzerinde birçok toplumda görülmüş bir düzendir. İlkel toplumlardan kölelik düzenine
geçişteki en önemli aşama, üretici güçlerin çoğalmasıyla toplumsal iş bölümünün değişmesi-
dir. Bu dönemde, birtakım basit araçların yapılması ve demirin kullanılması kölelik düzenine
temel oluşturmuştur. Madeni birtakım araçların üretilmesi, insanın daha verimli çalışmasına
ve ekonomik anlamda faaliyet alanlarını geliştirmesine imkân vermiştir. Demirin kullanılması
birçok alanda özellikle de zirai üretim alanında daha yüksek miktarda ürün elde edilmesini
sağlamıştır. Buna bağlı olarak zirai alan-
daki üretim fazlası ürünler başka şekil-
lerde değerlendirilmiştir.

Üretimin canlanması ile beraber ortaya
çıkan birikim, değişimi, değişim de para
kavramını ortaya çıkarmıştır. Ürünleri,
aynı değerdeki diğer ürünlerle değiştir-
menin bir yerden sonra güç hâle gelmesi
(takas usulü), her ürünü kendi değeri ile
ifade edecek bir başka değer ölçütü olan
paranın ortaya çıkmasını sağlamıştır. Pa-
ranın evrensel bir değişim aracı olarak
kullanılmaya başlanması, çeşitli ürünleri
alıp satan, ticaret ile uğraşan toplumsal
kesimi ortaya çıkarmıştır.
İlk Çağ’dan itibaren üretim çeşitlerinden
biri de zirai üretimdi (Görsel 5.1). İlk
Çağ’da teknoloji gelişmediğinden basit
tarım teknikleri ile üretim yapılırdı. Genel
Görsel 5.1: İlk Çağ ziraat üretimi (temsilî) olarak zirai üretim, ihtiyaca yönelikti.

Orta Çağ’da ise feodal sistem üzerine kurulu bir toplum düzeni ve üretim yapısı mevcuttu. Bu
çağda feodal toplum yapısı içerisinde zirai alanlarda serflik düzeni ve kentsel alanlarda zanaata
ve ticarete dönük lonca düzeni kuruluydu. Kentsel alanlarda statü düzenini içeren loncalar,
aynı meslek veya zanaat dalında çalışan ustaların kurdukları ve egemen oldukları örgütlerdi.
Feodal düzende sınırlı bir tüketim olduğundan ekonomide bir durgunluk söz konusuydu.
Atölye tipi üretim, Sanayi İnkılabı öncesinin temel bir çalışma biçimi olarak ortaya çıkmıştı. Bu
üretim organizasyonunda, çalışma ve yaşam alanları birbirinden ayrılmamış ve çalışma zamanı
da kesin sınırlar ile belirlenmemişti. Atölye tipi üretimde, belirli bir zanaat çerçevesinde yeterli
bir beceriye ulaşmak için uzmanlaşmak söz konusuydu. Çalışanlar genel olarak usta kalfa ve
çırak şeklinde sınıflandırılmıştı. Üretim sürecinin her aşamasında aktif ve denetim sahibi olan

178