Page 21 - T.C. İnkilap Tarihi ve Atatürkçülük | 4.Ünite

4. Ünite

Denetlemede ve hissedar yatırımcıların bilgilendirilmesinde büyük eksiklik-
ler vardı. Amerikalı zenginler bu dönemde üretim sektöründeki güvensizlik- Bilgi Notu
ten dolayı borsaya yönelmiş ve spekülatif (yapay) hareketlenmelere de baş-
vurmaya başlamışlardı. Borsadaki hisse fiyatları dörde katlanırken üretim iki Liberalizm: Serbestlik, bireysel ve
katına bile çıkmadı. toplumsal özgürlük savunuculu-
ğu anlamına gelen bir kavramdır.
Devletin ekonomiye müdahale et-
ABD I. Dünya Savaşı öncesinde ve sırasında Avrupalı devletlere büyük ölçek- memesi, arz-talep mekanizması ya
te kredi borçlar vermişti. Amerikan ekonomisi sıkıntıya girince ABD yöneti- da fiyat mekanizmasıyla piyasanın
mi bu borçların ödenmesini istedi fakat borç alan devletlerin bunu ödemesi iktisadi ve sosyal açıdan en yararlı
mümkün olmadı. Bu gelişmeler üzerine para politikasından sorumlu Ame- sonuçları üreteceğini, özel sektö-
rikalı yetkililer, 1929 yazında kredileri kısıtlamaya karar verdiler. Bu karar rün önünü açmak gerektiğini savu-
sonrasında New York Wall Street (Niv York Vol Sitrit) Borsası düşüşe geçti. nan ilkeye iktisadi liberalizm denir.
Yabancı yatırımcıların borsa kâğıtlarını ellerinden çıkarmaya başlamasıyla
düşüş hızlandı. “Kara Perşembe” olarak adlandırılan 24 Ekim 1929 Perşembe
günü on iki milyon hissenin satışa sunulmasıyla New York borsası çöktü.
New York Borsasının çöküşüyle birlikte birçok banka battı, yüzlerce şirket
iflas etti, fabrikalar kapandı. Milyonlarca insan işsiz kaldı. Köylerde topraklar Bilgi Notu
terk edildi. Pek çok kişi mal varlığını kaybetti, insanların yaşam koşulları
kötüleşti. Kapitalizm: Batı dünyasında XV.
ve XVI. yüzyıldan itibaren feodaliz-
1929’da Amerika’da başlayan ekonomik bunalım kısa süre sonra Avrupa’ya min çözülmesiyle onun yerine geç-
sıçradı ve sonrasında bütün dünyayı etkisine aldı. Avrupada, I. Dünya Sava- meye başlayan, XVIII. ve XIX. yüz-
yılda ise hâkim iktisadi örgütlenme
şı’nın getirdiği siyasi, sosyal ve ekonomik sorunlarla uğraşılırken meydana haline gelen, sermaye egemenliği-
gelen buhran, devletler arası ilişkilerde daha büyük sorunlar yaşanmasına ne dayalı toplumsal aşamadır.
neden oldu. On yıl süren kargaşanın ardından çıkan II. Dünya Savaşı’nın en
büyük sebeplerinden biri de bütün dünyayı etkisine alan bu ekonomik buna-
lım olmuştur.

4. 3. 3. İki Savaş Arası Dönemde Dünyaya Hâkim
Siyasi Düşünceler ve Rejimler

Almanya’da Nazizm: I. Dünya Savaşı’ndan yenik çıkan Almanya’da savaşın
getirdiği yıkım ve Versay Antlaşması’nın yüklediği ağır yaptırımlar sonucu
birçok siyasi, sosyal ve ekonomik çalkantı yaşandı. Bu dönemde Almanya’da
iktidarı ele geçiren Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisinin (NAZİ) başına
Adolf Hitler geçti. 1929 Dünya Ekonomik Bunalımı’nın Alman ekonomisi
üzerindeki olumsuz etkileri, Nazi Partisine iktidar yolunu açmıştı. Ekonomik
sıkıntılar içinde boğuşan bütün toplum kesimlerine Naziler vaatlerde bulun-
dular. Hitler; Alman ırkının üstünlüğüne, Yahudilerin zenginliğine el koyma-
ya ve devletin kutsallaştırılmasına dayalı totaliter bir rejim kurdu. Naziler
kendi düşüncelerinin dışındaki kişilerin ve partilerin varlığına izin vermedi.
Almanya’nın dış politikası üç ana esas üzerine şekillendirildi:

1. Versay’ın getirdiği bütün kısıtlama ve yaptırımlardan kurtulmak.

2. Almanya sınırları dışında yaşayan bütün Almanları bir devlet altında
toplamak.

3. Hayat Sahası (Lebensraum) denilen yayılmacı politikayı gerçekleştirmek.

İtalya’da Faşizm: Siyasi birliğini 1870’te tamamlayan İtalya sömürgecilikte
geç kalmıştı. Sanayisi için ham madde ve pazar arayışına girdiğinde ise dün-
yanın büyük bölümü sömürgeci devletler tarafından paylaşılmıştı.

Hatay ile ilgili Türk-Fransız Askeri
Antlaşması imzalandı. Mustafa Kemal Atatürk vefat etti.

1938 1938
10 Kasım 155