Page 167 - Tasarım Beceri Atölyeleri Öğretmen El Kitabı

ÇALIŞMANIN ALANLARI

Çalışmanın Birincil Alanı: FeTeMM

Çalışmanın İkincil Alan(lar)ı: Endüstri, Kimya Sanayi, Botanik, Coğrafya, Biyoloji, Girişimcilik, Sosyal
Bilimler, Sinema

ÇALIŞMANIN TAHMİNİ SÜRESİ

Bu etkinlik öğrenci çalışma süresine bağlı olarak yaklaşık 10 ders saatidir.

ÇALIŞMAYLA İLGİLİ KAVRAMLAR VE BİLGİLER

Sabun: Yağların bazik ortamda hidroliz olması sonucu oluşan yağ asitlerinin alkali tuzlarına sabun denir.
Bileşim ve dış görünüşlerine bağlı olarak katı ve yumuşak olmak üzere 2’ ye ayrılırlar. Katı sabunlar yağ asit-
lerinin sodyum tuzlarıdır. Yumuşak sabunlar ise yağ asitlerinin potasyum hidroksit (KOH) ile hidrolizi sonucu
elde edilir. Sabunun elde edilmesi sırasında gliserin de oluşur. Sabun üretim aşamasında kullanılan tekniğe
bağlı olarak gliserin ortamdan ayrılır. Bu aslında sabun için önemli bir kayıptır. Bu sebeple farklı sabun üretme
teknikleri mevcuttur.

Sabunun Tarihi Gelişimi: İnsanlar eşya ve kıyafetlerini temizlemek amacıyla ilk defa külü kullanmışlar-
dır. M.Ö 2500 yıllarında da Sümerlilere ait tabletlerde sabunla ilgili yazılara rastlanmıştır. Bu yağlar, özellikle
hayvanlardan elde edilen iç yağlarından ve ağaç ve yosun küllerinden elde edilerek yapılmaktadır. Zaman
içinde bu buluş Mısırlılara oradan Fenikelilere ve Romalılara taşınmıştır. Avrupalılar (Fransa) 15. yy’ da temiz-
lik amacıyla sabun üretmeye başlamıştır. Tüm bu süreç içinde sabun üretiminin aşamaları değişmemiş sadece
kullanılan yağlara (hayvansal yağlar) bitkisel yağlar dâhil edilmiştir.

Sabunun Temizleme Mekanizması: Yağların bazik ortamda K veya Na tuzları ile tepkimeye sokulması
sonucu oluşan sabun, uzun apolar bir alkil zincirinden ve bir polar uçtan (Na /K ) oluşmaktadır. Yağın, alkil
+
+
zinciri kısmı hidrofobik (su sevmeyen) ve polar uç ise hidrofilik (su seven) özellik göstermektedir. İki farklı uca
sahip olan sabun molekülü (yağ asidinin alkali tuzu) polar özellik gösteren hidrofilik ucu ile su molekülüne,
apolar özellik gösteren hidrofobik ucu ile kire (yağa) tutunur ve kiri sulu ortama taşır. Bu sırada su içinde, bir

159