Page 31 - Türk Dili ve Edebiyatı 10 | 6.Ünite

TİYATRO

SÖZLÜ İLETİŞİM

a) Sözlü İletişim Tür ve Tekniklerini Tanıma

Geleneksel Türk tiyatrosunda taklitler yapıp hoş hikâyeler anlatarak halkı eğlendiren sanatçı-
lara meddah, anlatılanlara ise meddah hikâyesi denir. Anlatma yeteneğinin büyük sanatlarından
biri olan meddahlık, yüzyıllar boyunca Türk halkı arasında çok büyük bir ilgi görmüştür. Meddah,
yöntemleri bakımından Karagöz ve orta oyununa çok yakınsa da bunların yalnızca bir güldürmece
tiyatrosu olmasına karşın meddah; hikâye dağarcığının çeşitliliği, güldürmecenin yanı sıra farklı
mizaçları yansıtması bakımından onlardan ayrılır.
Meddahlık için tek adamlı tiyatro da denir. Meddah, tiyatronun bütün kişilerini varlığında bir-
leştiren bir aktördür. Yüksekçe bir yerde oturarak bir hikâyeyi başından sonuna kadar hikâyede
geçen kişileri şivelerine göre konuşturarak anlatır. Yalnız konuşturduğu kişilerin (Acem, Anado-
lu, Çerkez, Arnavut, Yahudi gibi) ağızlarını değil çeşitli hayvan ve doğa seslerini de taklit eden
meddahın iki aracı vardır. Bunlardan biri omzuna attığı ya da boynuna doladığı mendili diğeri ise
sopasıdır. Meddahın sopası, döşemeye vurup oyunun başladığını haber vermek, kapı çalındığını
bildirmek gibi çeşitli sesler çıkarmak için kullanılan bir araç olduğu gibi onun sazı, süpürgesi, tüfe-
ği yerine de geçer. Mendille de çeşitli başörtülerini, başlıkları taklit eder.
Meddah anlatacağı hikâyeye girmeden önce “Haak dostum Haak!” diyerek çoğunlukla şu beyti
okur:
Söyledikçe sergüzeşti verir bezme letafet
Dinle imdi bende-i âcizden bir hoş hikâyet
Meddah anlatımının sonunda da “Bu kıssadır, bir mecmua kenarında kaydolunmuş, biz de gör-
dük, söyledik. Her ne kadar sürçü lisân ettikse, affola!” biçiminde özür dilemesi, geleneğin kabul
ettiği kalıp sözlerdir.
b) Uygulama

İzlediğiniz bir meddah ve stand-up gösterisinden hareketle kısa bir meddah oyunu sununuz.
Genel Ağ’dan Karagöz oyunu videoları izleyiniz. Bu konuyla ilgili görüşlerinizi sınıfta paylaşınız.

Sunumunuzu hazırlarken ünitede araştırma sonunda edindiğiniz bilgilerden yararlanınız.

243