Page 24 - Türk Dili ve Edebiyatı - Ünite 4

4. Ünite

ÜNİTE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÇALIŞMALARI

1-5. soruları aşağıdaki metne göre cevaplayınız.
Necati Cumalı Viran Dağlar ve Makedonya
Özet

Balkanlardan gelip Türkiye’ye yerleşmiş bir ailenin çocuğu olan Necati Cumalı, Ege bölgesi insan-
larının çeşitli problemleri çevresinde kurulan romanlarından sonra Makedonya 1900 ve Viran Dağ-
lar’da Makedonya’yı ele alır. Makedonya’nın kendine has yapısı, köy ve kır hayatını bütün boyutlarıyla
içine sindirmiş insanların yaşama tarzlarını anlatma esasına bağlı metinlere has kurgu içerisinde dile
getirir. Viran Dağlar’daki Zülfikâr Bey, Balkanlardaki Türklüğe ait ayakta kalma çabalarının sembolü
olarak da değerlendirilebilir.
Anahtar Sözcükler: Necati Cumalı, Viran Dağlar, Makedonya
Mekân-İnsan/Makedonya-Zülfikâr Bey
Anlatma esasına bağlı edebî metinlerde bazen tarihten, coğrafî bölgelerden de bahsedilir. İtibarî
âlem oluşturmanın veya kurgunun hareket noktası dış dünyadır. Dış dünyaya ait gözlemler, muhayyi-
lede yoğrularak şekil alır. Burada bazen tarih, bazen geçmişte insanın bizzat yaşadığı hatıralar, bazen
de efsane mahiyetindeki rivayetler devreye girer. Kurulan vak’a örgüsünün, iyi romancıların kalemin-
de, mutlaka iyi bir sahneye ihtiyacı vardır. Bu mekândır. Vak’aya esas olan çatışmaları, mekânlar da
kendi bünyelerinde barındırırlar. Daha doğrusu barındırdıkları insanla bütünleşirler.
Necati Cumalı, Viran Dağlar romanında Balkanların bir bakıma tarihi üzerine itibarî âlemi oluştur-
muştur. Zülfikâr Bey, olayların anlatımında hareket noktasıdır. Balkanlardaki köy hayatını ve kır insa-
nını, çevresindeki insanlarla birlikte Türk kimliğini temsil etmektedir. Viran Dağlar’da Balkanlardaki
insanların sıradan yaşayışları vardır. Buradaki Balkan tarihi ve siyasî endişeler konumuzun dışındadır.
Belki bir başka yazının konusudur. Biz, insanla bütünleşmiş mekândan söz edeceğiz.

Necati Cumalı, Viran Dağlar’da fırsat buldukça insanların yaşadıkları yerlerin hem tarihi, hem de
görüntüleri üzerinde durur. Olay, Zülfikâr Bey üzerine kurulmuştur. Bir destan kahramanı özellikleri
gösteren Zülfikâr Bey’in çocukluk yılları, Balkan şehirlerindeki ve köylerindeki tabiat güzelliklerinin
dorukta olduğu bir döneme rastlar. At yarışları, yağlı güreşler, bahçelerin sunduğu muhteşem görün-
tüler, romanda sık sık başvurulan motifler ve görüntüler durumundadır.
Birinci bölümde Zülfikâr’ın ataları anlatılırken bir bakıma Balkanlardaki yerleşim birimleri de dik-
katlere sunulmuş olur:
“Makedonya’nın güneydoğusunda, Kastorya ile Noylan gölleri arasında, büyüklü, küçüklü yarım
düzine köy, Goriçka beylerinin toprakları içinde kalırdı. İki göle karışan çaylar, ırmaklarla sulanan o bere-
ketli toprakların beyliğini, Padişah II. Murat, ailede adı unutulmayan büyük babaları Seyit Ali Bey’e, Koso-
va Meydan Savaşında gösterdiği büyük yararlılıkların karşılığı olarak bağışlamıştı. Seyit Ali Bey, boyarlar-
dan kalan büyük bir konağı seçerek Goriçka’ya yerleşince, aile dört yüz yıl boyunca, Güney Makedonya’da
Goriçka Beyleri olarak anıldı. Günü gelince kimi torunlarla torunların kızları, oğulları evlilik ya da başka
nedenlerle Goriçka’daki konaktan ayrıldılar. Aralarından beyliğin başka köylerine yerleşenler oldu. Son
Goriçka Beyi Rıza Bey, babasının ölümünden iki yıl önce, 1865 yılında, dört kuşak öteden kardeş torunu
olduğu, Uçana çiftliğinin sahibesi Saliha Hanımla evlendi. Saliha Hanım, doğup büyüdüğü baba evinden
ayrılmak istemediği için Goriçka’yı bırakıp Uçana’ya yerleşti.” (Necati Cumalı, Viran Dağlar, 6. Basım, s. 31)
(...)

Devir veya çağ romanı diye de yorumlayabileceğimiz Viran Dağlar romanında, Makedonya’da top-
rak sahibi olarak yaşamış Zülfikâr’ın hürriyet mücadelesi, tarihî perspektif de hareket noktası alınarak
dikkatlere sunulmaktadır. 1890’lı yıllardan 1920’lere kadar gelen bir zamanda Balkanların unutulmuş
panaroması niteliğindedir bu roman. Daha doğrusu Balkan Türklerinin insanca yaşamak mücadele-
sinin.
Doç. Dr. Yakup Çelik

130