Page 2 - Türk Kültür ve Medeniyet Tarihi 11 | 4.Ünite

4. Ünite

A) İLK TÜRK DEVLETLERİNDE EKONOMİ

HAZIRLIK ÇALIŞMALARI
1. Toplumlar niçin ticaret yapmaya ihtiyaç duymuşlardır?
2. Aşağıdaki görselleri inceleyerek, geçmişten günümüze ticaretteki taşımacılığın gelişimi
hakkındaki düşüncelerinizi söyleyiniz.

Görsel 4.1: Ticaret kervanı Görsel 4.2: Kargo uçağı

4.1. İlk Türk Devletlerinde Ekonomik Yapı

Bütün toplumlar, içinde yaşadıkları coğrafî ortama uyum sağlayarak hayatlarını sürdürürler.
Karasal iklimin hüküm sürdüğü Orta Asya coğrafyasında yaşayan Türkler de bu coğrafyanın
şartlarına göre hayatlarını düzenlemişlerdir. Farklı coğrafî yapılardan meydana gelen Orta Asya
bölgesi, üretim imkânları bakımından sulanabilir araziler, orman, bozkır ve çöllerden oluşmuş,
bu coğrafî özellikler de o bölgede yaşayan insanların hayatlarını şekillendirmiştir.
Orta Asya’nın en kuzeyinde yaşayan insanlar avcılık yapmış ve ren geyiği beslemiş, ormanlık
bölgelerde yaşayanlar ise avcılık, balıkçılık ve toplayıcılık yapmışlardır. Bu bölgenin güney kısmı
sulanabilir arazilerden oluştuğu için buralarda son derece verimli topraklar vardı. Coğrafî şartlar
insanların hayatlarına yön verdiği için Orta Asya’nın güneyinde yerleşik hayatın yaşandığı şehirler
kurulmuş ve insanlar vahaların bulunduğu yerlerde hayatlarını sürdürmüşlerdir.
Orta Asya coğrafyasının kendine has özellikleri, ilk Türk devletlerinin ekonomik yapısını
da şekillendirmiş, bozkır olan bu coğrafyada hayvancılık temel geçim kaynağı olmuştur. Hay-
vancılığın yanında; tarım, ticaret ve madenciliğin de yapıldığı bu bölgede, ticaret büyük ölçüde
değiş-tokuş esasına dayanmıştır.
Hayvancılıkla uğraşanlar koyun, keçi, at, deve ve sığır sürülerinden oluşan hayvanlar bes-
lemiş, bu hayvanların etinden, sütünden, derisinden, yününden ve gücünden faydalanmışlardır.
At sürülerinin sahipleri halk arasında itibar görmüş, koyun sürülerinin sahipleri de maddî açı-
dan büyük güç kazanmıştır.
Halk, sürülerini otlatmak ve güvenli bir şekilde yaşamak amacıyla belirli bölgelere göç edin-
ce, Orta Asya’da konargöçer hayat tarzı ortaya çıkmıştır. Konargöçer hayat tarzı, o bölgede ya-
şayanlar için; yiyecek, barınma ve giyecek ihtiyaçlarının karşılanması konusunda kendi kendine
yetecek bir ekonomi sağlamıştır.
İlk Türk devletlerinin bulunduğu bu bölge, hayvancılık için son derece uygun bir coğraf-
yaydı. Ancak tarım konusunda çok fazla elverişli değildi. Çünkü bu bölgede tarım, yalnızca iklim
şartlarının elverdiği ölçüde yapılabiliyor, tarımla uğraşanlara da tarıgçı deniliyordu.
Hunlarda hayvancılık gelişmiş olduğu için Hunlar Çin ülkesine başta canlı hayvan olmak
üzere; konserve et, deri ve kürk satıyor, satılan bu malların karşılığında ise tarım ürünleri ve
giyim eşyaları alıyordu. Hunlar, marangozluk zanaatında da oldukça başarılıydı. Zira Çinliler,
çoğu ev eşyasının yapımını Hunlardan öğrenmiştir.
Hunlar ve Kök Türklerin, hayvancılıkla birlikte tarımla da uğraştıkları, kurganlarda bulu-
nan tarım aletlerinden anlaşılmaktadır. Ayrıca Çin kaynaklarında Hun buğdayı ve Hun fasulye-

130