Page 3 - Türk Kültür ve Medeniyet Tarihi 11 | 4.Ünite

Türklerde Ekonomi

sinden bahsedilmesi, Kök Türklerde
her ailenin ekip biçtiği arazilerinin
olması, Kapgan Kağan’ın Çin ile
yaptığı bir anlaşmada ziraat aletleri
ve tohumluk darı alınacağı hükmü-
nün yer alması, Türklerin tarımla
yakından ilgilendiklerinin gösterge-
sidir (Görsel 4.3).
Bunlardan başka arkeolojik
kazılarda Altay ve Sayan Dağla-
rı’nın eteklerinde tarımın yapıldığı-
na dair buluntular ortaya çıkmış,
Altay Dağları’nda Hunlara ait su-
lama kanallarına rastlanmış ve de-
mirden sabanlar bulunmuştur. Se-
Görsel 4.3: Türklere ait tarım aletleri (Kazakistan)
langa bölgesinde ise Kök Türklere
ait kurganlarda kürek ve pulluklara rastlanmıştır.
Hazar bölgesinde de tarıma elverişli, verimli topraklar vardı. İbn-i Fadlan ve Mes’ûdî gibi
seyyahlara göre Hazarların topraklarında pek çok meyve bahçesi bulunuyordu. Hazarlar, bahar
aylarında tarlaların olduğu yerlere göç ediyorlar, ürünlerini arabalar ve gemilerle merkezlere
taşıyorlardı.
Mes’ûdî’nin Muruc el-zeheb adlı eserinde; “Hazar ülkesinde Müslüman tüccar ve sa-
natkârlar da bulunur. Bu Müslümanlar oraya hükümdarın adaletinden dolayı gitmişlerdir.”
denilmektedir. Yine aynı eserde; “Bulgar, Hazar ve Burtas ülkeleri arasında gemiler işler. Onların
ülkesinden burtasiyye denen siyah ve kırmızı tilki derileri getirilir ve bu kürklerin fiyatı yüz veya
daha çok dinara ulaşırdı.” gibi sözlerin yer alması, Hazarlarda nehirlerde ticaret yapıldığının
göstergesidir.
Uygurlarda yerleşik hayat yaygınlaşınca, Uygur halkının ekonomi anlayışı da değişmeye
başlamıştır. Değişen bu yeni hayat tarzıyla birlikte özellikle tarım alanında büyük gelişmeler
yaşanmış, tarımın gelişmesi bu bölgelerdeki şehirciliği de geliştirmiştir (Görsel 4.4). Çinli elçi,
Uygur bölgesinde gördüklerini şöyle yazmıştır; “Ovadan geçen bir nehrin mecrası (yatağı) değiş-
tirilmişti. Bu nehirden açılan kanallarla bahçeler ve tarlalar sulanıyordu.”

Görsel 4.4: Uygurlara ait Turfan şehri kalıntıları (Doğu Türkistan)

131