Page 8 - Türk Kültür ve Medeniyet Tarihi 11 | 4.Ünite

4. Ünite

Türk İslam devletlerinin kurulduğu coğrafyaların madenler bakımından zengin olması, Türk
şehirlerinin birçoğunun demir, bakır ve gümüş eşyaların imalatının yapıldığı bir merkez hâline
gelmesini sağlamıştır. Bu şehirlerde ayrıca dokumacılık, dericilik, çini, kâğıt ve cam imalâtı da ya-
pılmıştır.
İlk Türk İslam devletlerinde vergi önemli bir gelir kaynağıydı. Bu dönemde İslamiyet’in etki-
siyle şekillenen yeni vergi türleri de görülmeye başlamıştır. Öşür, haraç, cizye ve zekat bu ver-
giler arasında yer almıştır. Bu vergilerden başka, kendilerine bağlı beylik ve devletlerin ödediği
vergilerle; kervanlar, tüccarlar ve pazarlardan alınan vergiler de diğer önemli gelir kaynaklarıydı.
Hayvancılık, ilk dönemlerden itibaren Türklerin hayatında önemli bir yere sahip olmuş;
sayısız at, koyun ve kısmen de sığır sürüleri, konargöçer Türklerin en önemli varlıkları hâline
gelmiştir. Türk İslam devletlerinde de hayvancılık faaliyetleri devam etmiş, hayvan sahiplerinden
ağnam adı verilen vergi alınmıştır.
Türk İslam devletlerinde ticarete büyük önem verilmiş, bu nedenle de ticaret yollarının
geçtiği önemli şehirlere sahip olma düşüncesi oluşmuştur. Bu düşünce, Türk Cihan Hâkimiyeti
anlayışının etkisiyle, Türk İslam devletlerinde de devam etmiştir.
Karahanlıların İpek Yolu’nun geçtiği önemli şehirlere sahip olması, onların ciddi gümrük
vergisi geliri elde etmelerini sağlamıştır. Karahanlılar ticareti canlandırmak için yollara kervan-
saraylar yaptırmışlardır. Gazneliler, Hindistan Seferleri’nden elde edilen ganimet gelirleri ile ge-
lişen güçlü bir ekonomiye sahipti. İpek ve baharat yolları üzerindeki bazı şehirlere de sahip
olmaları, Gaznelilerde ticari hayatın canlı olmasını sağlamıştır. Selçuklular ticaretin önemini
fark edince, kervan yollarının güvenliğini sağlamaya çalışmış, bu amaçla seferler bile düzenle-
mişlerdir. Sonuçta İpek Yolu, Türk İslam devletleri için önemli bir gelir kaynağı hâline gelmiştir.
Türkiye Selçukluları Dönemi’nde Haçlılar; ekonomik, dinî ve siyasi sebeplerden dolayı Suri-
ye ve Filistin’e yerleşmiştir. Bunun sonucunda da kervan yolları Anadolu’dan geçmeye başlamış-
tır. Kervan yollarının Anadolu’dan geçmesi, Türkiye Selçukluları’nın ticaret ve sanayide büyük
gelişmeler göstermesini sağlamıştır. Türkiye Selçukluları ticareti geliştirmek için Akdeniz ve Ka-
radeniz limanlarını fethetmişler, buralara Türk tüccarlar ve yatırımcılar göndererek ihracat ve
ithalat kurumları oluşturmuşlardır. Türkiye Selçukluları, ticareti geliştirmek amacıyla aşağıda
belirtilen tedbirleri de almışlardır.

TÜRKİYE SELÇUKLU DEVLETİ’NİN TİCARETİ GELİŞTİRMEK AMACIYLA ALDIKLARI TEDBİRLER

Venediklilerle ticaret anlaşmalarının yapılması.

%1 gibi düşük oranlarda gümrük vergisi alınması.

Yabancı tüccarların her türlü zararlarının karşılanması. (Devlet sigortası uygulaması)

Yeni ticaret yollarının açılması ve yolların güvenliğinin sağlanması.

Ticaret kervanlarının dinlenmesi ve kervanların güvenliklerinin sağlanması için 30-40 km ara ile
kervansaraylar yaptırılması.

Anadolu’da siyasi birliğin sağlanmaya çalışılması.

Türk İslam devletleri tarafından ticaret kervanlarının dinlenmesi ve kervanların güvenliğinin
sağlanması amacıyla yapılan kervansaraylar, ekonomik açıdan olduğu kadar sosyal açıdan da
çok önemli yapılardı. Kervanların her türlü ihtiyaçları gözetilerek oluşturulan bu yapılarda, yol-
cular ücret ödemeden üç gün kalabiliyordu. Kervansaraylarda tüccarlar yük taşımada kullandık-

136