Page 117 - Fen Bilimleri Laboratuvarı Öğretmen El Kitabı

Laboratuvar Tekniklerine Giriş

3.3. LABORATUVARDA KULLANILAN TEMEL YÖNTEM VE TEKNİKLER

Laboratuvarda yürütülen çalışmalar temel amacına göre dört grupta toplanabilir.
1. Sentez Çalışmaları: Küçük ve basit yapılardan büyük ve daha karmaşık yapıların elde edilmesine yönelik ça-
lışmalardır.
2. Analiz Çalışmaları: Bir maddenin bileşimini nicel veya nitel olarak incelemek amacıyla yapılan tüm deneysel
çalışmaları içerir. Bir numunenin bileşiminin hangi bileşik, iyon ya da elementlerden oluştuğunu tespit etmek
için yapılan çalışmalar kalitatif (nitel) analiz, bileşimi oluşturan maddelerin miktarını belirlemek için yapılan
çalışmalar ise kantitatif (nicel) analiz olarak adlandırılır.
3. Gözlem ve Kavramaya Yönelik Çalışmalar: Kütlenin korunumu yasası, Faraday yasaları gibi temel prensipleri
veya bir sıvının kaynama noktası, özkütlesi gibi maddenin temel özelliklerini ifade etmeye yönelik tüm deney-
sel çalışmalar bu grupta yer alır.
4. Ayırma ve Saflaştırma Çalışmaları: Homojen veya heterojen karışımları bileşenlerine ayırmak için yapılan de-
ney çalışmalarını içerir.

Yürütülen çalışmalar amacına göre sentez veya analiz gibi hangi çalışma grubuna dâhil olursa olsun hepsinde te-
mel laboratuvar yöntem ve tekniklerine ihtiyaç duyulur. Deneyde kullanılacak tüm malzemelerin ve işleyişte takip
edilecek yöntem ve tekniklerin bilinmesi, belirlenen yöntem ve tekniğe uygun, doğru malzemelerle doğru deney
düzeneğinin kurulması gerekir. Laboratuvarda çalışırken en çok kullanılan temel yöntem ve tekniklerden bazıları
aşağıdaki gibi sıralanabilir.

• Karıştırma veya çalkalama • Dekantasyon • Ekstraksiyon
• Isıtma • Süzme • Liyofilizasyon
• Soğutma • Yıkama • Titrasyon
• Kurutma veya yakma • Buharlaştırma • Kromatografi
• Çöktürme • Damıtma
• Santrifüjleme • Kristallendirme
Laboratuvarlarda yaygın olarak kullanılan bu temel yöntemlerden istenen verimin alınması için yürütülen çalışma-
ya uygun yöntemin seçilmesi yeterli değildir. Yöntemin işlem basamaklarının nelere dikkat edilerek uygulanması
gerektiği de iyi bilinmelidir.

Karıştırma ve Çalkalama
Birçok deneyde homojen bir ortam sağlanması ve bu ortamın korunması için karıştırma veya çalkalama yapılması
gerekir. Karıştırma işlemi için basit olarak baget kullanılmakta olup daha çok vorteks ve ısıtmalı veya ısıtmasız
magnetik karıştırıcılar tercih edilir. Karıştırılacak sıvı maddelerin bulunduğu beher veya erlen, içine bir bar (manyetik
balık) atılarak Görsel 3.154’te görüldüğü gibi manyetik karıştırıcı üzerine yerleştirilir ve istenen devirde karıştırma
hızı ayarlanarak homojen ortam sağlanır. Özellikle uzun süreli karıştırma gerektiren deneylerde bu yöntem tercih
edilir ve karıştırma sırasında madde ilavesi gerekiyorsa deney ortamı için çok boyunlu balon kullanılır. Deney tüpüy-
le çalışılıyorsa karıştırma işlemi için Görsel 3.155’teki gibi vorteks kullanılır.

Görsel 3.154: Manyetik karıştırıcı Görsel 3.155: Vorteks ile karıştırma

116