Page 119 - Fen Bilimleri Laboratuvarı Öğretmen El Kitabı

Laboratuvar Tekniklerine Giriş

Elektrikli ısıtıcı tablalar, genelde termostatlı olup hem istenen sıcaklıkta düzenli ve kontrollü bir ısıtma hem de ka-
rıştırma özelliği sağladığından bekle ısıtmadan daha çok kullanılır (Görsel 3.158).
Etüvler ise sıcaklığa duyarlı, hassas maddeler için düşük sıcaklıklarda ısıtma ve cam malzemelerin kurutulması
işlemlerinde kullanılır.
Yanıcı ve patlayıcı maddeler ile çalışılıyorsa alevle doğrudan ısıtma yerine ısıtma banyoları kullanılır. Deneyde kim-
yasal maddelerin kaynama ve erime noktaları gibi özelliklerine göre ısıtma işlemi, su banyosu veya yağ banyosu
ile yapılmalıdır. 100 °C’ye kadar sıcaklıklar için su banyoları, 100 °C’den daha yüksek sıcaklıklar için yağ banyoları
kullanılmalıdır.

Görsel 3.158: Isıtıcı tabla

Soğutma
Bazı çalışmalarda oda sıcaklığının altındaki sıcaklıklara ihtiyaç duyulur. Bu amaçla buz veya buz ile birlikte çeşitli
tuzlar kullanılarak soğutma banyoları hazırlanır. Buz banyosu, 0 ile +5 °C sıcaklıklar için bir kap içine kırılmış buz par-
çalarının yerleştirilmesi ile hazırlanır. Soğutma, tepkime kabı hazırlanan bu buz banyosuna yerleştirilerek sağlanır.
0 °C’nin altındaki sıcaklıklara ihtiyaç duyulduğunda ise belirli miktardaki tuz ve kırılmış buz parçaları karıştırılarak
elde edilen tuz-buz banyoları hazırlanır. Değişik oranlardaki tuz-buz karışımları ile -20 °C’ye kadar farklı soğutma
sıcaklıkları sağlanabilir. Kuru buz olarak bilinen katı CO çeşitli organik çözgenlerle karıştırılarak -50 °C’den -78 °C’ye
2
kadar sıcaklıkların elde edildiği soğutma banyoları hazırlanabilir (Görsel 3.159). Ayrıca sıvı azot banyosu kullanılarak
-196 °C sıcaklığa kadar soğutma sağlanabilir.

Görsel 3.159: Kuru buz ile soğutma

Sabit bir sıcaklıkta, belli bir süre deneyin devam etmesi gerekebilir. Özellikle sıvı çözelti ortamında gerçekleşen reaksi-
yonlar için bunu sağlamanın en basit yolu geri soğutma işleminin uygulanmasıdır. Bunun için bir taraftan çözelti ısıtılır-

118