Page 120 - Fen Bilimleri Laboratuvarı Öğretmen El Kitabı

ken diğer taraftan oluşan buharın soğutularak reaksiyon kabına geri dönmesi sağlanır. Bu amaçla Görsel 3.160’taki gibi
reaksiyon balonuna dik bir soğutucu borusu takılarak deney düzeneği kurulur, su girişi ve çıkışı sağlanır.

Görsel 3.160: Reaksiyon balonuna bağlanmış geri soğutucu

Çöktürme
Bir çözelti üzerine başka bir çözelti (reaktif çözelti) ilave edilmesi sonucu ortamda çözünmeyen bir maddenin katı
olarak ayrılması olayına çökme, katı olarak ayrılan maddeye çökelek veya çökelti, yapılan işleme ise çöktürme
denir. Oluşan çökeleğin tümünün kendi hâlinde dibe çökmesi sedimantasyon olarak adlandırılır.
Çöktürme için kullanılan reaktif sadece çöktürülmek istenen madde ile çökelek oluşturmalı, başka iyonlarla tep-
kime vermemelidir. Tepkime veren iyon veya maddeler varsa uygun bir yöntemle önce bunlar uzaklaştırılmalıdır.
Çöktürmede amaç; çözünürlüğü çok düşük, saf ve iri taneli çökeleklerin oluşturulmasıdır.
Çöktürme işleminde dikkat edilmesi gereken hususlar ve prosedür aşağıdaki maddelerde belirtilmektedir.
1. Çöktürülmek istenen maddenin özelliğine göre çöktürücü reaktif çözelti miktarı belirlenmelidir.
2. Reaktif çözeltiler, numune çözeltisi ile tepkime veren çözeltilerdir. Çöktürme işlemi, reaktif çözelti numu-
ne çözeltisi üzeri ne yavaş yavaş ilave edilip sürekli karıştırılarak
gerçekleştirilmelidir (Görsel 3.161). Bu durum, çökelek büyümesi sı-
rasında yabancı iyonların çökelek içinde kalarak çökelekle birlikte
çökmesini engelleyecektir.
3. Çökme işlemi tamamlandıktan sonra çökelti üzerindeki berrak çö-
zeltiden birkaç damla deney tüpüne alınır. Üzerine çöktürücü reak-
tiften birkaç damla eklenir. Bir bulanma olmuyorsa çöktürme tam
olarak gerçekleşmiştir. Çözeltide bir bulanma olmuşsa çöktürme
işleminin tamamlanmadığı anlaşılır ve ana çözeltiye reaktif ekle-
meye devam edilir. Deney tüpündeki çözelti de ana çözeltiye ilave Görsel 3.161: Çözelti üzerine reaktif çözelti
edilmelidir. ekleyerek çöktürme
4. Çökelek ve çözelti karışımı, çöktürme işlemi tamamlandıktan sonra su banyosunda kaynama noktasının altın-
da veya oda sıcaklığında bir süre bekletilir. Bu işleme olgunlaştırma veya dinlendirme adı verilir.
5. Dinlendirme sonrası çökelek, çözelti ortamından ayrılmalıdır. Ayırma işlemi genellikle ya bir Gooch (Guch) kro-
zesinden süzülerek ya da huni üzerine yerleştirilmiş bir süzgeç kâğıdı yardımıyla yapılır.
6. Süzgeç kâğıdı kullanılarak ayrılan çökelek, süzgeç kâğıdı ile birlikte sabit tartıma getirilmiş bir kroze içine
konarak etüvde kurutulur.
7. Çökelek, etüvde kurutulduktan sonra kül fırında yakılır. Süzgeç kâğıdı külsüz olduğu için tamamen yanarak
uzaklaşır ve krozede çökelek kalır. Bu çökelek, sabit tartıma getirilerek tartılır.

119