Page 124 - Fen Bilimleri Laboratuvarı Öğretmen El Kitabı

Bu maddeler, nem çekici olarak da bilinir. Kurutma işlemi yaygın olarak süzme sonrası elde edilen çökeltiyi yıkama
suyundan kurtarmak amacıyla yapılır.
Herhangi bir çökelekte (maddelerde) su dört farklı şekilde bulunabilir.

1. Nem olarak da bilinen serbest su
2. Çökelek yüzeyine tutunmuş su
3. Çökelek aralarına hapsedilmiş su

4. Kimyasal yapının içinde olan kristal suyu

Bir çökelekte nem şeklinde bulunan su, yaklaşık 100 °C sıcaklıkta ısıtma ile uzaklaştırılır. Bu sıcaklık çökeleğe zarar
veriyorsa çökelek aseton, alkol veya eter gibi uçucu bir organik bileşik ile yıkanarak sorun giderilebilir.
Kurutma, serbest hâlde bulunan ve nem adı verilen suyun giderilmesi işlemidir. Çökelekte kristal suyu, kurutma
işlemi ile uzaklaştırılamaz. Bu sular, kül etme (yakma) aşamasıyla uzaklaştırılır. Süzme işlemi süzgeç kâğıdı ile ya-
pılmışsa süzgeç kâğıdı içindeki çökeleğin yakılmadan (kül etme) önce kurutulması gerekir.
Su ya da uçucu organik çözücüler içeren katıların kurutulmasında maddenin fiziksel ve kimyasal özelliklerine,
çevre koşullarına ve istenen kurutma derecesine göre aşağıda verilen kurutma yöntemlerinden uygun olanı se-
çilmelidir.
1. Açık Havada Kurutma: Kurutulmak istenen madde nemden etkilenmiyorsa süzme sonrası süzgeç kâğıdı ile
birlikte saat camı üzerine ya da petri kabına ince bir tabaka hâlinde yayılarak kurutmaya bırakılır.
2. Bek Alevinde Kurutma: Süzme sonrası huni üzerindeki süzgeç kâğıdı katlanıp kapatılarak sabit tartıma geti-
rilmiş bir porselen krozeye yerleştirilir. Kroze sacayağındaki kil üçgene eğik olarak yerleştirilir. Kroze içindeki
süzgeç kâğıdı ve çökelek yakılmadan düşük alevde kurutulur.

3. Etüvde Kurutma: Kurutulmak istenen madde, bir saat camı üzerine veya bir petri kabına ince bir tabaka hâ-
linde yayılarak etüve konur. Etüv sıcaklığı maddenin erime noktasının altındaki sabit bir ısıya ayarlanarak ku-
rumaya bırakılır. Kurutma krozede yapılacaksa sabit tartıma getirilmiş bir porselen krozeye yerleştirilir. Etüv,
çökeleğin sabit tartıma geleceği sıcaklık derecesine ayarlanır. Bu sıcaklıkta kroze belirli süre bekletilerek çö-
kelek sabit tartıma gelinceye kadar kurutulur. Kurutma işlemi, yakma öncesinde süzgeç kâğıdının kurutulması
amacıyla yapılmışsa kroze, kurutma tamamlandıktan sonra etüvden alınır ve yakma işlemine geçilir. Kurutma
nemi uzaklaştırıp sabit tartıma getirmek için yapılmışsa kroze, kurutma tamamlandıktan sonra bir maşa yar-
dımıyla tutularak desikatöre alınır ve oda sıcaklığına kadar soğuması için bekletilir. Son olarak kroze tartılır ve
gerekli hesaplamalar yapılır.
4. Desikatörde Kurutma: Desikatörün dip kısmına derişik H SO , NaOH, CaCl , P O gibi uygun bir kurutucu madde
2
4
2
2 5
yerleştirilir. Kurutulmak istenen madde, uygun bir kapla desikatörde delikli disk üzerine yerleştirilir ve desika-
törün kapağı kapatılarak kurutmaya bırakılır. Kurutma işleminin daha kısa sürede gerçekleşmesi için vakumlu
desikatörde kurutma da yapılabilir. Madde desikatöre yerleştirildikten sonra içerideki hava bir su trompu veya
bir vakum pompası ile boşaltılır.
Hangi yöntemle kurutma yapılırsa yapılsın kurutulan madde ara ara tartılarak sabit tartım elde edilene kadar kurut-
ma işlemine devam edilir. Tartma işlemlerinde gerek etüv kullanımında gerekse desikatör kullanımında kroze elle
tutulmamalı, maşa kullanılmalıdır. Ayrıca etüv ile kurutma yapılıyorsa tartım aşamalarında kroze desikatör içinde
taşınmalıdır.
Organik çözücü, çözelti ya da sıvıların kurutulması bu sıvıların direkt olarak anorganik kurutucu maddelerle doğru-
dan teması ile gerçekleştirilir. Kurutucu madde seçilirken maddenin kurutulacak sıvı ile tepkime vermiyor ve sıvıda
çözünmüyor olmasına dikkat edilir. Seçilen kurutucu, kurutulacak sıvı üzerine ilave edilir ve iyice çalkalanır. Kuru-
tucu ilavesinden sonra bir sıvı faz oluşabilir. Oluşan bu faz ayırma hunisiyle ayrılarak maddeye yeniden kurutucu
ilave edilmelidir. Bir süre bekletildikten sonra seçilen kurutucuya göre uygun bir yöntemle saflaştırma yapılarak
kurutucu uzaklaştırılır.

123