Page 123 - Fen Bilimleri Laboratuvarı Öğretmen El Kitabı

Laboratuvar Tekniklerine Giriş

Santrifüjleme
Deneyde oluşan çökelek; miktarının çok az olması, katı taneciklerinin hafif olması veya katı partikül boyutlarına
uygun süzgeç kâğıdının bulunmaması durumunda süzme işlemi ile bulunduğu sıvı ortamdan ayrılamaz. Böyle du-
rumlarda çökeleğin sıvı fazdan çökerek ayrılmasını sağlamak için santrifüj kullanılır. Santrifüjleme, sabit eksenli
bir merkez etrafında dönme hareketiyle yer çekimi kuvvetini yenecek büyüklükte bir merkezcil kuvvet oluşturarak
katı-sıvı heterojen karışımları yoğunluk farkına göre ayırma tekniğidir. Tanecik boyutu büyük olan katı partiküller
çembersel hareketle dışa doğru savrularak tüpte dibe doğru toplanırken tanecik boyutu daha küçük olan partiküller
çembersel hareketin merkezine doğru yol aldığından üst tarafta toplanır. Bu nedenle santrifüj, sıvı ortamdan çöke-
leği ayırmakla kalmaz, birden fazla türde katı partikül içeren karışımları özkütle farkına göre ayırma imkânı da sağ-
lar. Santrifüj işlemi sonrası santrifüj tüpünün dibinde toplanan çökelek pellet, çökelek üzerinde toplanan sıvı kısım
süpernatant olarak adlandırılır. Görsel 3.167’de heterojen karışım örneğinin santrifüj sonrası pellet ve süpernatant
kısımlarına ayrıldığı görülmektedir.

Görsel 3.167: Heterojen karışım örneğinin santrifüj ile çöktürülmesi

Santrifüjleme hem zamandan tasarruf sağlaması hem de pratik ve kolay olması nedeniyle tüm katı-sıvı heterojen
karışımlarda katıyı sıvıdan ayırmak için süzme işlemi yerine daha çok tercih edilen bir yöntemdir. Aşağıda verilen
işlem basamaklarına dikkat ederek santrifüj işlemi gerçekleştirilir.

1. Çöktürülerek sıvı ortamdan ayrılması istenen örnek, uygun santrifüj tüpüne aktarılır; tüpler, dengeli şekilde
santrifüj cihazına yerleştirilir. Santrifüj cihazına daima çift sayıda tüp yerleştirilir. Tek sayıda örnek varsa diğer
tüpe dengeyi sağlamak için saf su veya çözelti sıvısı konur. Cihazın kapağı kapatılır.
2. Uygun devir ve süre seçimi yapılarak santrifüj çalıştırılır.

3. Cihazın ayarlanan süre sonunda tamamen durması beklenir, durdurmak için kesinlikle elle müdahale edil-
mez.

4. Santrifüjden tüpler yavaşça alınarak çökelek üzerindeki sıvı kısım dekantasyon yoluyla başka bir kaba aktarı-
lır. Küçük miktarlarla santrifüj yapılmışsa çökelek üzerindeki sıvı kısım bir damlalık yardımıyla toplanır.
5. Santrifüj tüpündeki çökelek üzerine bir miktar yıkama sıvısı eklenerek karıştırılır ve santrifüjleme işlemi tekrar
yapılır. Yıkama işlemi en az üç defa tekrarlanır.

Kurutma ve Yakma
Kurutma, bir maddenin içeriğindeki suyu uzaklaştırma işlemidir. Kurutma işlemini yapmak için kullanılan maddeler
de kurutucu olarak adlandırılır. Etüv olarak adlandırılan fırınlar dışında çeşitli kimyasal maddeler de kurutucu olarak
kullanılır. Susuz formda CaCl , MgSO , Na SO , K CO , CaO ve P O yaygın olarak kullanılan kurutucu maddelerdir.
2
4
2 5
3
2
4
2
122