Page 13 - DESEN 11

KİTABIN TANITIMI

2. ÜNİTE DESEN ÇALIŞMALARINDA FİGÜR-MEKÂN
OKUMA PARÇASI OKUMA PARÇASI
LEONARDO’NUN DEFTERLERİ başlayan ve yavaş yavaş birleşerek aynı noktada buluşan çizgilerdir. Bu sözünü ettiğimiz nokta,
size göstereceğim gibi, bütün nesnelerin evrensel yargılayıcısı olan gözde yer alır. Parçalara ayrı-
Perspektif ve Görsel Algılama
lamayacak olan bir noktadan söz ediyorum; gözde yer alan bu nokta bölünemez olduğu için bu
Dağlar sayıca az olarak görülürler, çünkü yalnızca birbirinden en uzun mesafeyle konumlanmış noktadan daha büyük olmayan hiçbir şey göz tarafından görülemez ve böyle olduğu için de nes-
olanları seçilebilecektir; böyle mesafelerde yoğunluğun artışı öyle bir parlaklık yaratır ve bu par- neden noktaya uzanan çizgiler piramidal olmak zorundadır. (…)
laklık öylesine baskındır, tepelerin karanlığı bölünür ve zirvelere doğru yok olur. Birbirine bitişik Doğal izlenimi yaratmak için bir şeyi yakın göstermek istiyorsanız, perspektifinizin yanlış görün-
küçük tepelerde bu parlaklık aynı güçle tutunamaz ve bu yüzden bunlar, taban kısımları en az
olmak üzere daha az görülürler. memesi imkânsızdır. Bu perspektife bakan insan, tam da sizin bu perspektifi yaratmak için bulun-
duğunuz uzaklıktan, yükseklikten, bakış açısından ve noktasından bakmadıkça bütün bu hatalı
görüntü ve oranlar kendini gösterecektir. Vasat çalışmalarda olduğu gibi.
Öyleyse söz konusu eseri incelerken yüzünüz büyüklüğünde bir pencere ya ada bir delik oluştur-
manız gerekecektir. Bunu yaparsanız ışık ve gölgenin doğru verilmesi koşuluyla eseriniz doğal bir
etki kuşkusuz oluşacak ve karşınızdaki şeyin resim olduğuna kendinizi güçlükle inandıracaksınız.
Resmini yaptığınız bir şeyin azami genişlik ve yüksekliğinin en az yirmi katı bir mesafeden bakma-
dıkça hiçbir şeyin resmini yapmak için kendinizi sıkıntıya sokmayın. Ancak bunu yaparsanız, izleyici
çalışmanın önünde hangi açıdan durursa dursun, bu çalışma onu tatmin edecektir.
Perspektifin üç kolu vardır; ilki, saydam olmayan nesneler gözden uzaklaştıkça, hacimlerinin kü-
çülme sebebini araştırır. Buna küçülen veya doğrusal perspektif denir. İkincisi, nesneler gözden
uzaklaştıkça nesnelerin değişmesini kapsar. Üçüncü ve sonuncusu ise, resimde bir nesnenin ana
hatlarının, uzaklığı ölçüsünde belirsizleşmesiyle ilgilidir.
Eşit büyüklükteki nesneler arasında göze en uzak olanı, en küçük görünür.
Göze en yakın olan nesne, aynı büyüklükte ama daha uzak olan nesneye göre daha büyük görünür.
Yakındaki küçük nesneler ile uzaktaki büyük nesneler, eşit açılardan görülürlerse aynı büyüklükte
algılanırlar.
Göze uzak mesafede, yakındaki daha küçük bir nesneden büyük görünecek kadar büyük olabile-
Görsel 2.39: Dağlık bir manzara, 1506, Leonardo da Vinci, Kraliyet Koleksiyonu, İngiltere cek nesne yoktur.
Bilgi sahibi olmadan pratik yapmaya alışık olanlar, dümensiz veya pusulasız gemiye binen ve ne- İkinci bir nesnenin birinciye uzaklığı, birinci nesnenin göze uzaklığı kadarsa, ikinci nesne birincinin
reye gittiğini hiçbir zaman bilemeyen gemicilere benzerler. Pratik her zaman sağlam bilgi üzerine yarısı kadar görülür.
oturtulmalıdır. Burada da perspektif bir rehber ve çıkış noktasıdır. Resim adına onsuz hiçbir şey iyi Göze eşit uzaklıkta ve eşit boyuttaki nesneler, göz tarafından eşit boyutlu algılanır. Göze farklı
yapılamaz. uzaklıklardaki eşit boyutlu nesneler ise farklı boyutlarda algılanır. Boyutları eşit olmayan şeyler,
farklı uzaklıkları nedeniyle göze eşitmiş gibi görülebilir.
Perspektif resim sanatının en sağlam rehberidir.
Eşit büyüklükteki saydam olmayan nesneler arasında ölçülerin küçülmesi, göze olan mesafelerine
Perspektif öyle bir doğaya sahiptir ki yassı bir şeyin derinlik kazanmasını, derinliğe sahip bir şeyin
de yassı görünmesini sağlar. göre değişir; ancak bu ters bir orantıyla gerçekleşir. Uzak mesafelerde bu nesne daha küçük, yakın
mesafede ise daha büyük görünür. Doğrusal perspektif bu temel üzerine kurulmuştur. (…)
Bir şeyin temsil edilmesine araç olan perspektif, çizildiği noktadan bir bakış açısıyla daha iyi anla-
şılır. Eğer göz sabitse perspektif mesafesi bir noktada sonlanır; ama eğer göz düz bir çizgide hareket
Perspektif bir nesneyi, düz ve saydam bir camın arkasından görmekten başka bir şey değildir; ediyorsa perspektif de bir çizgi üzerinde sonlanır. Noktanın hareketiyle oluştuğu kanıtlanmıştır ve
görüşümüz de bu noktaya sabitlenmiştir. Sonuçta, görüş hareket ettikçe noktada hareket eder;
ardındaki nesnelerin üzerinden işaretlenebildiği bir cam. Bu nesneler göze piramitler hâlinde yak- nokta hareket ettikçe de çizgi oluşur.
laşırlar ve bu piramitlerde sözü edilen cam tarafından kesilirler.
Perspektif, nesnelerin görüntülerini, göze piramidal çizgilerle nasıl ilettiklerini deneyle ispatlayan Kaynak: Leonardo’nun defterleri, Editör: H. Anna Suh, s. 90, 91, 92 ve 93, 2022 5. Akılççelen Kitaplar, Baskı,
akılcı bir gösteridir. Piramidal çizgiler derken kastettiğim, nesnenin yüzeyinin en uç noktalarından Azim Matbaacılık Kağ. San. Tic. Ltd. Şti., İskitler/Ankara
104 105
Okuma parçası
bu bölümde yer alır.
Ölçme ve değerlendirme bu
bölümde yer alır.
4. ÜNİTE DESEN ÇALIŞMALARINDA PORTRE
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
A) Aşağıdaki soruları okuyunuz ve doğru seçeneği işaretleyiniz. 6. Aşağıdakilerden hangisi, bir portre çeşidi olan kadraj seçimine göre portrelerden biridir?
1. Aşağıdakilerden hangisi portre tanımları arasında yer alamaz? A) Profil portre
B) Yarı profil portre
A) Portre bir kimsenin yağlı boya, sulu boya, kara kalem gibi malzemeleri kullanarak yapılmış
resmidir. C) Cepheden portre
B) Portre; geçmişte veya günümüzde yaşayan kişilerin görüntüsünü diğer insanlara tanıtan, D) Otoportre
gösteren, insan yüzünün bir yansımasıdır. E) Büst portre
C) Portre resimde, çizimde ya da heykelde, ölü ya da sağ, gerçek ya da düşsel bir kişinin bi- 7. “Modelin yüzü ve gözleri tam olarak izleyiciye dönüktür. Böylece portredeki model ile izleyici
reysel özelliklerini betimleyen figürlerdir.
D) Portre, insan yüzünü gerçekçi anlayışla betimleyen resim ya da heykel yapıtıdır. arasında bir etkileşim sağlanır.”
Yukarıdaki ifadede anlatılan portre çeşidi aşağıdakilerden hangisidir?
E) Portre, sadece tek bir kişinin boya ve çizim malzemelerinin kullanılmasıyla yapılan resmidir.
A) Profil portre
2. Portre çiziminde sanatçıyı zorlayan en önemli etken aşağıdakilerden hangisidir?
B) Yarı profil portre
A) Portre çizim tekniğini kullanabilmek C) Tam boy portre
B) Resim malzemelerinin kaliteli olmaması D) Cepheden portre
C) Resim yüzeyinin portre çizimine uygun olması E) Otoportre
D) Portre çizimine uygun model bulabilmek
8. İnsan başının özellikleri ile ilgili aşağıda verilen ifadelerden hangisi yanlıştır?
E) Modelin fiziksel ve karakteristik özelliklerini yansıtmak
A) İnsan başı kafatası, yüz ve saçlı bölüm olmak üzere üç bölümdür.
3. İlk portre örneklerine hangi uygarlık döneminde rastlanmaktadır? B) İnsan başı kafatası ve yüz olmak üzere iki bölümdür.
A) Antik Yunan C) İnsan başında yüz, alın başlangıcından çene bitimine kadardır.
B) Roma D) Kafatası yuvarlağı sınırı kaş çıkıntısında biter.
C) Mısır E) Erkek başı kadın başından büyüktür.
D) Hitit
E) Sümerler B) Aşağıdaki soruları okuyup cevaplayınız.
9. Portrenin sanat eseri olabilmesi için hangi özelliklere sahip olması gerektiğini açıklayınız.
4. Aşağıdakilerden hangisi profil portre özelliğidir?
A) Modelin gözleri izleyicinin görmediği bir yöne doğru bakar.
B) Modelin duruşunda baş, omuzlar ve eller de portreye dâhildir.
C) Bu portrede yüz ve omuzların bir kısmını göstermek yeterlidir.
D) Vücudun tamamının portreye dâhil edilmesi gereklidir.
E) Vücudun yarısının portreye dâhil edilmesi yeterlidir.
5. Kişilerin bireysel özelliklerinin portrelere yansıması ilk hangi dönem sanatında görülür?
A) Mısır
B) Antik Yunan
C) Roma
D) Yüksek Rönesans
E) Barok
200 201